İsa Muğanna yaradıcılığı İDEAL işığında. Шамиль Садиг

Чтение книги онлайн.

      romanında SafAğ elminin əsasını yazmısan, amma hələ kifayət qədər geniş izahını verməmisən. Buna görə də romanın davamını “Qəbiristan” adında romanda yazmalısan”.8 Özünün qeydinə görə bu hadisə 1995-ci ildə baş vermişdir. Lakin “Qəbiristan”

      romanının yazılma tarixini son nəşrində9 2004-2005

      yazdı. Diqqət çəkən məqamlardan biri də bu əsərin yazılma tarixini və xronoloji ardıcıllığını fərqli göstərməsidir. Biz “Məhşər” romanını “İdeal”dan sonra oxunmasını tövsiyə etməsində də görmüşdük bu cür yanaşmanı, halbuki “İdeal” romanından daha öncə yazılmışdır. “Həyatımdan səhifələr” adlı bib-lioqrafiyasında isə biz görürük ki, “GurÜn” və

      25

      “Cəhənnəm” romanları “Qəbiristan romanından ön-

      cə yazılmışdır. Yəqin burda da müəllif sonradan işlədiyi variantı nəzərdə tutaraq bu cür qeyd etmişdir.

      “Qəbiristan” romanından sonra mən 1993-cü ildə

      “Dünya” jurnalında çap etdirdiyim “GurÜn” və “Cəhənnəm” əsərlərini yenidən işləməyə başladım. Daha sonra köhnə əsərlərə yenidən qayıtmaq vərdişimi davam etdirə-rək “Doğma və yad adamlar” romanının da yeni variantını yazıb adını da dəyişdirdim: “İsahəq, Musahəq” adlan-dırdım.10 Gördüyümüz kimi, həm 93-cü ildə ilk variantı çap olunan “GurÜn” və “Cəhənnəm” romanla-

      rını, həm də 93-cü ildə yenidən üzərində işlənməsinə

      baxmayaraq, hələ 1958-1960-cı illərdə “Doğma və

      yad adamlar” adı ilə yazılan “İsahəq, Musahəq” romanlarını xronoloji ardıcıllıq baxımından birinci Qa-8 İsa Hüseynov, İlan dərəsi, Bakı: Hədəf nəşrləri. 2013, s 90.

      9 İsa Muğanna, Qəbiristan, Bakı: Hədəf nəşrləri, 2013, s 6.

      10 İsa Hüseynov, İlan dərəsi, Bakı: Hədəf nəşrləri, 2013, s 92.

      İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında

      rabağ müharibəsinə həsr etdiyi “Qəbiristan” romanından sonra göstərir müəllif. Təəssüflər olsun ki, bir çox əsərlərinin yazılma tarixi bu qarma-qarışıqlıqda it-bata düşdüyündən izi tam istədiyimiz kimi apara bilmirik.

      “Qəbiristan” romanın ilk mətbu variantına 2006-

      cı ildə “Azərbaycan” jurnalının 3-cü nömrəsində rast gəlirik.

      Müəllifin təqdim etdiyi xronoloji ardıcıllığa sayğı ilə “GurÜn” romanın nəşr tarixini araşdırmaq istəsək də, təəssüflər olsun ki, “Həyatımdan səhifələrdə”

      1993-cü il “Dünya” jurnalında çap olunması ilə bağlı qeyddən sonra nə vaxt tamamlandığı haqqında dəqiq məlumat əldə edə bilmirik. Nə 2009-cu ildəki altı 26

      cildliyində, nə də “Hədəf” nəşrlərinin sağlığında çap etdirdiyi kitablarda romanın yazılma tarixi haqqında məlumat yoxdur. Ola bilsin hansısa mətbu orqanda çap edilib və ya məlumat gedib, lakin biz əldə edə

      bilmədiyimizdən, düşünür ki, son və tam variantı 2013-cü ildə ayrıca kitab şəklində “Hədəf” nəşrləri tərəfindən çap olunandır.

      1958-1960-cı illərdə yazılan “Doğma və Yad

      adamlar” romanının müəllif xatirələrində “İsahəq, Musahəq” adı ilə yenidən işlədiyini qeyd edir: –

      “Mən “İsahəq, Musahəq” romanına da, “Qəbiristan”-

      dakı, “GurÜn”dəki, “Cəhənnəm”dəki kimi təzə əsər həvəsi ilə girişdim və nəticəsini gördüm”.11 Halbuki ilk dəfə

      birinci hissəsi 1962-ci ildə və sonra “Yanar ürək”lə

      birgə 1979-cu ildə çap edilmişdir. Bu əsərində yazıl-11 İsa Hüseynov, İlan dərəsi, Bakı: Hədəf nəşrləri, 2013, s 16.

      

      İsa Muğanna yaradıcılığı “İdeal” işığında

      ma tarixi 90-cı illər olsa da, ilk dəfə kitab şəklində

      çapı 2009-cu ildə 6 cildliyində görünür.

      Bundan sonra isə “Azərbaycan” jurnalının 2007-

      ci il 2-ci sayında “Cəhənnəm” romanının çapını görürük. Romanın ilk variantının 1993-cü ildə “Dünya”

      jurnalında çap edildiyini qeyd etmişdik. Ondan son-ra isə deyəsən, sadəcə Azərbaycan jurnalında nəşr edilmişdir. Müəllifin əsərlərinin çapının bu cür ara ilə çap olunmasının səbəblərindən biri də 90-cı illər hadisələri olmuşdur, əlbəttə ki. “Cəhənnəm” romanı da 2013-cü ildə ayrıca kitab şəklində “Hədəf” nəşrləri tərəfindən çap olunandır ki, burda da əsərin tarixini müəllifdən dəqiqləşdirərək yazmaq diqqətdən 27

      qaçmışdır.

      Nədənsə müəllif heç bir müsahibəsində, çıxışında son yazdığı povest və romanları “İdeal” silsi-ləsinə aid etməmişdir. Halbuki “İdeal” romanına ön sözü 2013-cü ildə yenidən işləmişdir ki, bu zaman həm “Türfə” romanı (müəllif povest adlandırır), həm də “Qırx kisə qızıl”, “İlan Dərəsi”, “Söz yarası” po-vestlərini həmin zaman yazıb yekunlaşdırmışdır.

      Həmin bu adını çəkdiyimiz əsərlər də SafAğ elmi əsasları üzərində qurulmuş, “İdeal” romanında verilmiş tezis xarakterli fikirlərin izahı verilmişdir.

      “Türfə” romanının yazılması tarixini müəllif öz СКАЧАТЬ