Sigmunda Freuda teoria dowcipu, humoru i komiki. Dariusz Grabowski

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ zdanie Freuda z tekstu Wyparcie, można ująć to tak, że to, co w jednym miejscu dostarcza rozkoszy, w drugim budzi jej brak (Freud, 1915a/2009). Poza tym rodzi się pytanie, czym wyróżnia się dowcip pośród innych dostępnych analitycznemu badaniu formacji nieświadomego, to jest: symptomów, marzeń sennych i czynności pomyłkowych.

      Omawiany rozdział, a tym samym Część analityczną rozprawy, wieńczy lista odmian dowcipu tendencyjnego, poszerzona o dwie dodatkowe kategorie: „dowcip cyniczny” oraz „spekulatywny”. Pierwszy z nich nie jest wycelowany w konkretne osoby lub grupy, lecz krytykuje wartości, ideały, przekonania czy nawet wiarę w Boga. W ogóle dowcip – zdaniem Freuda – często celuje znacznie wyżej, niż mogłoby się na pierwszy rzut oka wydawać. Osoby, które wyśmiewa, bywają tylko pośrednikami, a faktyczny obiekt jego ataku jest o wiele donioślejszy (Freud, 1905b/1997).

      Szczególnie interesujący wydaje się w tym kontekście ostatni spośród wyróżnionych przez Freuda rodzajów dowcipu tendencyjnego, nazwany „spekulatywnym”. Tym, w co on uderza, jest „sama pewność naszego poznania – jedno z dóbr spekulatywnych” (Freud, 1905b/1997, s. 108). Jako przykład dla tego typu dowcipu posłużyła Freudowi anegdota o dwóch Żydach jadących pociągiem kolei galicyjskich. Jeden z nich pyta drugiego o cel podróży, a gdy tamten odpowiada, że jedzie do Krakowa, pierwszy zarzuca mu kłamstwo, ponieważ domyśla się, że gdy jego towarzysz mówi, że jedzie do Krakowa, to chce, żeby mu wierzyć, że jedzie do Lwowa. Ostatecznie jednak dzięki jego odpowiedzi wiadomo już na pewno, że jedzie do Krakowa.

      Freud, rozpatrując tę krótką dowcipną historyjkę, zastanawia się, czy mówimy prawdę, opisując swojemu rozmówcy rzeczy w ich właściwej naturze, a nie biorąc pod uwagę tego, w jaki sposób on to odbierze. Czy może prawda zależy raczej od tego, czy w swojej wypowiedzi bierzemy pod uwagę słuchacza, „przekazując mu wierną kopię tego, co i tak już wie?” (Freud, 1905b/1997, s. 108)

      Choć można powiedzieć, że ojciec psychoanalizy w tym krótkim komentarzu nie waha się wkroczyć na grząski grunt fundamentalnych rozważań natury epistemologicznej, nie jest wykluczone, że równocześnie (w sposób niekoniecznie zamierzony) pozostawia pewną wskazówkę dotyczącą pracy dowcipu. W każdym razie nie zaszkodzi wziąć tego pod uwagę, pamiętając jednocześnie o „subiektywnym uwarunkowaniu dowcipu”.

      5. Dowcip i jego rozkosz; ekonomia dowcipu; gra słów i gra myśli

      Na początku rozdziału Mechanizm rozkoszy a psychogeneza dowcipu (rozpoczynającego Część syntetyczną książki Dowcip i jego stosunek do nieświadomości) Sigmund Freud stwierdza, że rozkosz wywoływana przez dowcip pochodzi zasadniczo z dwóch źródeł: techniki i tendencji. Nowe zadanie, które autor przed sobą stawia, polega na znalezieniu odpowiedzi na pytanie o mechanizm i pierwotną genezę tejże rozkoszy (Freud, 1905b/1997).

      W przypadku źródła rozkoszy tkwiącego w tendencji podpowiedzi znów udziela Theodor Lipps. Od niego pochodzi bowiem określenie „zator psychiczny”, które Freud wiąże z mechanizmem stojącym na drodze do zaspokojenia tendencyjnych pobudek. Raz jeszcze okazuje się, że wewnętrzne zahamowanie (na przykład przed publicznym obrażeniem kogoś) nie różni się zasadniczo od zahamowania spowodowanego czynnikami zewnętrznymi (na przykład przewagą siłową adwersarza). W obydwu przypadkach na drodze do zaspokojenia pragnienia staje pewnego rodzaju przeszkoda, przy czym zgodnie z sugestią Freuda w pierwszym przypadku zahamowanie już istnieje, w drugim natomiast musi dopiero zostać ustanowione. Można przez to rozumieć, że zewnętrzność, aby skutecznie wpływać na działania podmiotu, tak czy inaczej wymaga odzwierciedlenia w jego życiu psychicznym5. Zniesienie wewnętrznej przeszkody związane jest z rozkoszą dlatego, że zaoszczędzony zostaje w ten sposób wysiłek konieczny do ustanowienia i utrzymania zahamowania (Freud, 1905b/1997).

      W powyższym zdaniu zawierają się najważniejsze ekonomiczne założenia, na których Freud oparł swą koncepcję dowcipu. Nawiasem mówiąc, odgrywają one niemałą rolę również w odniesieniu do całej psychoanalitycznej teorii funkcjonowania psyche. To budzi jednak pewne wątpliwości. Siłą rzeczy rodzą się pytania o przesłanki, które skłoniły twórcę psychoanalizy do sformułowania tego typu ekonomicznej hipotezy przyjemności. Pozostaje mieć nadzieję, że część tych wątpliwości zostanie niebawem rozwiana.

      Jeśli chodzi o dowcipy nietendencyjne, oszczędność bierze się stąd, że łączenie wyrazów przebiega na skróty – zamiast kierować się na znaczenie, a więc podążać drogą od słowa do symbolizowanej przez nie rzeczy, „nastawienie psychiczne” przeskakuje między „wyobrażeniami fonicznymi”. Chodzi więc dosłownie o zabawę słowami, tak jakby to były rzeczy. W tym przypadku jako jedyne źródło przyjemności można więc wskazać technikę dowcipu (Freud, 1905b/1997).

      Конец ознакомительного фрагмента.

      Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

      Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

      Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

/9j/4QVoRXhpZgAATU0AKgAAAAgACAESAAMAAAABAAEAAAEaAAUAAAABAAAAbgEbAAUAAAABAAAAdgEoAAMAAAABAAIAAAExAAIAAAAeAAAAfgEyAAIAAAAUAAAAnAE7AAIAAAAGAAAAsIdpAAQAAAABAAAAuAAAAOQAFuNgAAAnEAAW42AAACcQQWRvYmUgUGhvdG9zaG9wIENTNiAoV2luZG93cykAMjAxOTowMjowMyAxMzoyNjo1OQBQYXdlbAAAAAADoAEAAwAAAAEAAQAAoAIABAAAAAEAAAMdoAMABAAAAAEAAAS6AAAAAAAAAAYBAwADAAAAAQAGAAABGgAFAAAAAQAAATIBGwAFAAAAAQAAAToBKAADAAAAAQACAAACAQAEAAAAAQAAAUICAgAEAAAAAQAABB4AAAAAAAAASAAAAAEAAABIAAAAAf/Y/+0ADEFkb2JlX0NNAAH/7gAOQWRvYmUAZIAAAAAB/9sAhAAMCAgICQgMCQkMEQsKCxEVDwwMDxUYExMVExMYEQwMDAwMDBEMDAwMDAwMDAwMDAwMDAwMDAwMDAwMDAwMDAwMAQ0LCw0ODRAODhAUDg4OFBQODg4OFBEMDAwMDBERDAwMDAwMEQwMDAwMDAwMDAwMDAwMDAwMDAwMDAwMDAwMDAz/wAARCACgAGkDASIAAhEBAxEB/90ABAAH/8QBPwAAAQUBAQEBAQEAAAAAAAAAAwABAgQFBgcICQoLAQABBQEBAQEBAQAAAAAAAAABAAIDBAUGBwgJCgsQAAEEAQMCBAIFBwYIBQMMMwEAAhEDBCESMQVBUWETInGBMgYUkaGxQiMkFVLBYjM0coLRQwclklPw4fFjczUWorKDJkSTVGRFwqN0NhfSVeJl8rOEw9N14/NGJ5SkhbSVxNTk9KW1xdXl9VZmdoaWprbG1ub2N0dXZ3eHl6e3x9fn9xEAAgIBAgQEAwQFBgcHBgU1AQACEQMhMRIEQVFhcSITBTKBkRShsUIjwVLR8DMkYuFygpJDUxVjczTxJQYWorKDByY1wtJEk1SjF2RFVTZ0ZeLys4TD03Xj80aUpIW0lcTU5PSltcXV5fVWZnaGlqa2xtbm9ic3R1dnd4eXp7fH/9oADAMBAAIRAxEAPwD1VJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJT/9D1VJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJSklXOfhAkOvY0tcWEOcGncDG33QnGdhl7WNvY5zjAAcDr+7okpOkqw6jgFm8XsiA6J90Ebh+j+n9H+Sjsex7Q9jg5rtQ4GQR5FJTJJJJJT/9H1VJJJJSkkkklKQL25peDjvrDI1FjXEz4jY5qOkkpqbOpkN/SUghxk7XQWxDdN37+53+YmLerCIfQTB3Ha4CfzPbvLv+mriSSmhZh5RudbWMeSTtc+slwB2FzdzNm73tepV4uQHAvbjiILSxhBBlv0dxd+Z6iupJKc44nUXMAJxt20Au9MzuGm7V23/oq9SxzKmMcGgtEEMEN/shTSSUpJJJJT/9L1VJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJT/9P1VJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJT/9T1VJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJT/9X1VJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJT/9b1VJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJT/9f1VJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJT/9D1VJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJSkkkklKSSSSUpJJJJT/9n/7Q2WUGhvdG9zaG9wIDMuMAA4QklNBAQAAAAAACQcAVoAAxslRxwCAAAC/B4cAlAABVBhd2VsHAIFAAZzdHJvbnk4QklNBCUAAAAAABCXvpcKZU44IDVOL0X6R2ZhOEJJTQQ6AAAAAADvAAAAEAAAAAEAAAAAAAtwcmludE91dHB1dAAAAAUAAAAAUHN0U2Jvb2wBAAAAAEludGVlbnVtAAAAAEludGUAAAAAQ2xybQAAAA9wcmludFNpeHRlZW5CaXRib29sAAAAAAtwcmludGVyTmFtZVRFWFQAAAABAAAAAAAPcHJpbnRQcm9vZlNldHVwT2JqYwAAABEAVQBzAHQAY СКАЧАТЬ