Marcin (Marcisz) z Wrocimowic – (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki. [przypis edytorski]
608
Mikołaj Powała z Taczewa – (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem. [przypis edytorski]
609
halebardnik – dziś popr.: halabardnik. [przypis edytorski]
610
halebarda – dziś popr.: halabarda. [przypis edytorski]
611
krucyfiks – krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany. [przypis edytorski]
612
jaka (daw.) – rodzaj okrycia wierzchniego. [przypis edytorski]
613
krucyfiks – krzyż z przybitą postacią Chrystusa, od łac. crucifixus: ukrzyżowany. [przypis edytorski]
614
gwoli (daw.) – z powodu. [przypis edytorski]
615
wełny (daw.) – tu: fale. [przypis edytorski]
616
pątlik – siatka do podtrzymywania włosów. [przypis edytorski]
617
Wojciech Jastrzębiec – (1362–1436), biskup krakowski (1412–1423) i poznański (1399–1412), kanclerz koronny, przed osiągnięciem godności biskupiej czynny na dworze Władysława Jagiełły. [przypis edytorski]
618
pan krakowski – zwyczajowe określenie kasztelana krakowskiego. [przypis edytorski]
619
podhalski – dziś popr.: podhalański. [przypis edytorski]
620
zakon (daw.) – prawo. [przypis edytorski]
621
żywie (daw.) – żyje. [przypis edytorski]
622
zrękowiny (daw.) – zaręczyny. [przypis edytorski]
623
pokładziny – położenie się małżonków w jednym łożu w obecności świadków. [przypis edytorski]
624
wedle – tu: obok. [przypis edytorski]
625
mienić się (daw.) – podawać się za. [przypis edytorski]
626
bitwa pod Płowcami – rozegrana 27 września 1331 r. między wojskami Władysława Łokietka a oddziałami krzyżackimi, przerwała krzyżacką kampanię przeciw Polsce. [przypis edytorski]
627
Władysław I Łokietek – (ok. 1260–1333), król Polski od 1320, przedtem długo walczył o zjednoczenie kraju po okresie rozbicia dzielnicowego. [przypis edytorski]
628
gniazdo (przen.) – siedziba rodu. [przypis edytorski]
629
dojść do lat (daw.) – osiągnąć odpowiedni wiek. [przypis edytorski]
630
wojna Grzymalitów z Nałęczami – wojna domowa w Wielkopolsce, toczona w latach 1382–1385 między przedstawicielami dwóch rodów możnowładców. Konflikt wynikał z różnych koncepcji obsadzenia tronu polskiego po wygaśnięciu linii Piastów. [przypis edytorski]
631
kmieć – zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo. [przypis edytorski]
632
opat – przełożony w męskim zakonie kontemplacyjnym. [przypis edytorski]
633
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim – (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle. [przypis edytorski]
634
fryzyjski – pochodzący z Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Niemiec, Danii i Holandii. [przypis edytorski]
635
Flandria – region rozciągający się wzdłuż wybrzeży Morza Północnego na terenie Belgii, Francji i Holandii. [przypis edytorski]
636
płatnerz – rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe, później także broń białą. [przypis edytorski]
637
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic – (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki. [przypis edytorski]
638
żeleźce (daw.) – grot. [przypis edytorski]
639
szczebrzuch – słowniki podają znaczenie: wiano panny młodej. Sienkiewicz prawdop. skontaminował to ze słowem „brzeszczot”. [przypis edytorski]
640
barć – wydrążony w drzewie ul dla leśnych pszczół. [przypis edytorski]
641
Janusz I Starszy (Warszawski) – (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły. [przypis edytorski]
642
zaprzeć się (daw.) – zaprzeczyć czemuś. [przypis edytorski]
643
wymiarkować (daw.) – zastanowić się. [przypis edytorski]
644
na porządek (daw.) – porządnie. [przypis edytorski]
Anna Danuta – (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii). [przypis edytorski]
647
glejt (daw.) – „list żelazny”, wystawiona przez władze przepustka, pozwalająca podróżować przez dane terytorium. [przypis edytorski]
648
pacholę (daw.) – dziecko. [przypis edytorski]
649
zrękowiny (daw.) – zaręczyny. [przypis edytorski]
650
krymka – mała, okrągła czapka tatarska, podobna do mycki. [przypis edytorski]
Zawisza Czarny z Garbowa – (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego. [przypis edytorski]
653
Zygmunt Luksemburski – (1368–1437) król węgierski od 1387, niemiecki od 1411, książę Luksemburga od 1419, król włoski od 1431, cesarz rzymski od 1433. Sienkiewicz tytułuje go cesarzem o 30 lat za wcześnie. [przypis edytorski]
654
Brussa – dziś: Bursa, miasto w północno-zachodniej Turcji. [przypis edytorski]
655
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej – rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem. [przypis edytorski]
