poklat – okrycie wozu rozpięte na wysokich pałąkach. [przypis edytorski]
29
cwelich (z niem. Zwilich) – prosta, solidna, tania tkanina. [przypis edytorski]
30
ruski (tu daw.) – ukraiński. [przypis edytorski]
31
naczynie – tu daw.: narzędzia, zestaw naprawczy. [przypis edytorski]
32
ufnal a. hufnal – duży gwóźdź do przybijania podków. [przypis edytorski]
33
chocimska potrzeba – bitwa pod Chocimiem, rozegrana we wrześniu i październiku 1621 r. między wojskami sułtana tureckiego Osmana II a armią polsko-kozacką pod dowództwem J.K. Chodkiewicza. Wynikiem bitwy było taktyczne zwycięstwo strony polskiej. [przypis edytorski]
34
Wołosi – tą nazwą określano w przeszłości różne ludy z południowego wschodu Europy, z Półwyspu Bałkańskiego oraz z terenów dzisiejszej Rumunii i Mołdawii. [przypis edytorski]
35
kotiuha (ukr. dial.) – pies. [przypis edytorski]
36
barwa – tu daw.: strój, mundur. [przypis edytorski]
Kozacy „nieposłuszni” – wolni, nie znajdujący się na niczyjej służbie. Wolni Kozacy mieszkali w XVII w. na Zaporożu w dolnym biegu Dniepru (dziś płd.-wsch. Ukraina). [przypis edytorski]
pletnia (daw.) – pleciony bicz z bydlęcej skóry. [przypis edytorski]
64
lubom nic nie rozumiał (daw.) – chociaż nic nie rozumiałem. [przypis edytorski]
65
na niezabudysz (daw. ukr.) – na pamiątkę. [przypis edytorski]
66
debra a. debrza – dół, wąwóz, rozpadlina. [przypis edytorski]
67
chadzka – wyprawa. [przypis edytorski]
68
Boh znaje (ukr. Бог знає) – Bóg jeden wie. [przypis edytorski]
69
Ławra Peczerska – ośrodek religijny, dziś w granicach Kijowa; klasztor, w którego podziemiach (pieczarach) spoczywają mumie wielu świętych i błogosławionych mnichów prawosławnych. [przypis edytorski]
70
Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis edytorski]
71
Zaporoże – kraina w dolnym biegu Dniepru, poniżej porohów, zamieszkana przez społeczność Kozaków zaporoskich. [przypis edytorski]
72
Krzysztof Kosiński herbu Rawicz (1545–1593) – polski szlachcic, który po utracie majątku został hetmanem kozackim. Zorganizowany przez niego najazd, mający pierwotnie na celu odzyskanie dóbr ziemskich pod Kijowem, przeistoczył się w bunt kozacki przeciwko Polakom. [przypis edytorski]
73
Jacko Nerodycz-Borodawka (ukr. Яцько Бородавка- Неродич; zm. 1621) – hetman Kozaków Zaporoskich w latach 1619–1621. W czasie wojny z Turcją został przez Kozaków pozbawiony władzy na rzecz Sahajdacznego i stracony pod Chocimiem. [przypis edytorski]
74
Grzegorz Łoboda (ukr. Григорій Лобода; zm. 1596) – hetman kozacki, uczestnik powstania Nalewajki przeciwko Polsce, uważany przez współplemieńców za zbyt ugodowego w stosunku do Polaków, w czasie bitwy pod Łubniami został posądzony o zdradę i zabity. [przypis edytorski]
