.

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ кениниң орнунче чоокшулап келген. Чинчиниң кадыр хаваанда дериткенинден кара чаъжы дыдырара бергенин көргеш, ол улуг тынарга, кени дораан караан ажыдып келген. Бичии када багайтыр хүлүмзүрээш, ооң карактары шимдине берген. Севил ээккеш, сыртыкты эде салгаш, кениниң дериткенинден өл чажын кырган холу-биле суйбап каан. Ол өйде ыракта чер иштинден кошкак үн дыңналган. Ол үн Чинчиниң ыыткыр үнүнге дөмейлешпезе-даа, ылап-ла кени чоок кижилеринге өөрүп четтиргенин илередип, шупту чүве анаа боорун даңгыраглап чыткан. Даңны атсы өлүм-биле демиселди соксатпас дээш, карактарын шийип алгаш, Чинчи дүннү өттүр чугаалаанмаан.

      Дүшке чедир Чинчи халыыдап, шыырныгып, күштүг чөдүлден мага-боду сиригайнып, дүкпүзүнде хан көстүп келген. Ыжып турган чүстери ам кадып, бир-ле борбак эът-урулар дег апарган. Чөдүре бергеш-ле, ашаанче, кунчуунче халыыдап, көрүп чыткан. Карак хавыы хагдынмастап, карактарда чырык өжүп бар-ла чыткан. Коңгур ам сыртыкта өлүмнүң чулук чок чажыртыныын көрүп каан. Амыдырал хеминиң эриинде күш чок холдарлыг, чаза-чире үсперлеткен чүректиг хам Коңгур коргунчуг аарыгга удур демисежир чепсээ чок, чүнү-даа кылып шыдавас апарганындан дыка хинчектенген.

      Чинчи хенертен өгнүң ханазынче эгли бергеш, ооң мага-бодунуң ханызында бир-ле кол хыл азы кириш үстү берген дег дунук човууртаан.

      Дараазында дүн демиселдиң эвес, а шыпшыңның дүнү болган. Бүдүн делегейден озалааш, өлүг мага-бот чыдар өгде ыржым-на чүве. Чинчиниң мага-боду көжүвээнде, Севил ооң оң холун бажының адаанче салгаш, буттарын дискектеринче дыгдындыргаш, мага-бодун болгаш арнын чымчадыр эттеп каан ак алгы-биле дуглап каан. Оон кызыл-дустаан кижини черже бадыргаш, мурнун көжегелеп каан.

      Чинчи-биле кончуг эвээш чурттаанынга Коңгур хомудап орган. Оларның ынакшылы чүрек, мээ-медерелге чаштып чыткаш, кажан оглу төрүттүнүп кээрге, кыптыга-ла берген. Ам кадайы мөңгези-биле чорупса-даа, ол оглунда чырып арткан.

      – Чинчиниң өлүмүнге мен буруулуг мен, авай, – деп, Коңгур авазынга миннинген. – Он үш харлыымда ачам, кырган-ачам-биле аңнап чорааш, чаш козагалыг деп билбейн, ава-тениң амы-тынын үскен мен. Ол дээш тайга-таңдым ээзи Чинчимден мени чарып, кезедип ялалааны ол.

      Ынча дээш, Коңгур ыглапкан. Севил база ишкирнигип ыглай берген.

      – Ыглавайн көр, авай! Сээң-биле Холурааш база мен үжелээн кезээде кады бис. Дириг чорзувусса-ла, Чинчи бистиң чүректеривисте.

      Коңгурнуң төрелдери, кожалары кым чүнү шыдаар болдур: бир кижи хумуңга сүт, өскези соктап каан шай дээш, оларның кажыыдалын үлежип, кээп турган.

      Көжүп калган дыгдынчак буттарын хөндүрбейн, Чинчиниң арнын, мага-бодун чымчадыр эттеп каан ак алгы-биле дуй шыпкаш, ооң чыткан талазындан өгнүң ханазын өрү көдүргеш, аргажып үндүргеш, шыргада кидис кырынга чыттырыпкан. Ол шырганы чеди эр* кижи эгиннериниң кырынга салгаш, хөөрже углуг чоруптарга, Севил оларның соонче кенин сөөлгү оруунче үдеп, тос-карак-биле сүт чажып, йөрээген.

      Холурааш шырыштар аразынче чаштына бергеш, оожум ыглап орган.

      Тыва СКАЧАТЬ