Bir illüziyanın gələcəyi. Зигмунд Фрейд
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Bir illüziyanın gələcəyi - Зигмунд Фрейд страница 2
Mənim bu dediklərimə qarşı çıxan, onları dananların da ola biləcəyini anlayıram. Mənə deyə bilərlər: “Mədə-niyyətin gerçəkləşməsindən ötəri zorakılığın tətbiqini doğrultmaq üçün burada adamlarda olduğu deyilən yara-maz özəllikləri doğuran elə bu mədəniyyətin yaratdığı qurumlardır, elə buna görə də, bu adamlar belə acıqlı, qi-sasçı və özünəqapanmış olublar. Sevgiyə arxalanmaqla tərbiyə olunan, dərin düşünməyi bacaran, erkən yaşların-dan mədəni dəyərlərə alışdırılan yeni nəsil yetişdirilsə, onlar mədəniyyətə başqa cür yanaşacaqlar, onda doğma-lıq tapacaqlar, öz ehtiraslarını könüllü olaraq ona qurban verəcəklər, ürəklə əməyə qatlaşacaq və bu mədəniyyəti qoruyub saxlamaq üçün öz yaramaz ehtiraslarını da ci-lovlaya biləcəklər. Onlar bunu məcburiyyət olmadan elə-yəcəklər və onlara başçılıq eləyən insanlardan çox az fərq-lənəcəklər. İndiyədək heç bir mədəniyyət insan kütləsinə belə özəlliklər aşılaya bilməyibsə bunun səbəbi bu mədə-niyyətlərdən heç birinin insanları uşaqlıq çağlarından başlayaraq gərəkli yöndə formalaşdıracaq qaydaları yara-da bilməməsi ilə bağlıdır”.
Təbiət güclərinə yiyələnməyin indiki səviyyəsində mədəniyyətin bu sayaq qurula bilməsi, ən azından hal-hazırda, ağlasığmaz görünür; soruşmaq olar, gələcək nə-silləri, deyilən kimi, sevgi ilə tərbiyə edəcək yararlı, gü-vənli, umacaqsız və sayı yetərincə olacaq bu başçıları ha-radan tapaq? Bu deyilən məqsədi gerçəkləşdirmək üçün yenidən, özü də qorxunc görünən bir ölçüdə, məcburilik tələb olunur. Belə bir planın insan mədəniyyətinə çox böyük töhfələr verə biləcək böyüklüyünü danmaq olmaz. Bu planın qurulmasında insan psixologiyasına bələdlik də özünü göstərir və onun çox güclü ehtiraslarla doğulduğu, uşaqlıqda aldığı tərbiyənin bu ehtirasları biryolluq yön-ləndirib qurtardığı da göz önündə tutulur. Ancaq insanın tərbiyəsinin bəlli sərhədlər tanıması belə bir mədəni inki-şafı da məhdudlaşdırmış olur. Burada yalnız yozumlara arxalanıb mülahizə yürütmək olar və belə bir mədəni or-tamın yaradılması ilə insan kütləsinin yuxarıda göstərdi-yimiz iki özəlliyinin aradan qalxacağını və bununla da onu yönətməyin çətinliklərinin bütünlüklə ortadan çıxa-cağını yəqinliklə demək mümkün deyildir. İndiyədək be-lə bir sınaq keçirilmədiyindən onun nə ilə qurtaracağını da demək çətindir. İnsanların bəlli bir kəsiminin, anadan-gəlmə qazandığı, xəstəlik həddində olan özəlliklərinin və ölçüyəgəlməz ehtiraslarının olması, nə olursa olsun, onla-rın toplumdakı qayda-qanunlara yağılıqla yanaşmasını aradan qaldıra bilməyəcəkdir, ancaq bugünkü mədəni də-yərlərə qarşı çoxluqda olan kütləni azlığa çevirmək olsay-dı, onda olduqca böyük bir irəliləyiş əldə eləmək olardı və burada qazanılması mümkün olan çox böyük uğurlara çata bilərdik.
Oxucunun, mənim öz araşdırma yolumdan yayınıb, çox uzaqlara gedib çıxdığımı düşünməsini istəməzdim. Ona görə də, oxucuya bütün aydınlığı ilə çatdırmaq istə-yirəm: mənim, bu gün Avropa ilə Asiya arasında yerləşən çox böyük bir bölgədə özünə yer eləmiş mədəniyyət üzə-rində hansısa bir nəhəng sınağın aparılması kimi istəyim və bu sınağın dəyərləndirilməsi kimi bir məqsədim yox-dur. Mənim peşə və başqa bacarıqlarım belə bir sınağın necə keçirilməsini irəli sürmək, burada işləyə biləcək me-todları incələmək və bu yöndəki istəklərlə, əldə olunan gerçəklər arasında yaranması qaçılmaz olan uçurumun ölçülərini ayırd eləmək üçün yetərli deyildir. Haradasa belə, yaxud da buna oxşar hansısa sınaqlar keçirilirsə də, bu sınaqlar hələ başa çatmadığından, onların necə sonuc-lanacağını bizim çoxdan oturuşmuş bu mədəniyyətimizin verdiyi materiallar əsasında müəyyən eləmək də müm-kün deyildir.
Biz gözəçarpmadan sivişərək, iqtisadi sferadan psixo-loji sferaya gəlib çıxdıq. Öncə, biz mədəni dəyərlərə, əldə olunan nemətlər və onları bölüşdürmək üçün yaradılmış sosial qurumların qaynağı kimi baxmağa çalışdıq. İstəni-lən mədəniyyətin özülündə əməyə qatlaşmağa və öz ehti-raslarından əl çəkməyə məcburetmənin dayandığını, və ona görə də, mədəni dəyərlərin daşıyıcılarının bu mədə-niyyətə qarşı dirənişlərinin yaranmasının da qaçılmaz ol-duğunu özümüz üçün aydınlaşdırandan sonra, belə bir sonuca gəlib çıxmış oluruq: yaşam üçün zəruri olan ne-mətlər, onların əldə olunması yolları və bu nemətlərin in-sanlar arasında bölüşdürülməsi üçün yaradılmış qaydalar mədəniyyətin məzmununda tək bir və başlıca özəllik sa-yıla bilməz. Yoxsa, bu mədəniyyətləri onun yaradıcıları-nın dağıdıcı ehtiraslarından doğan qiyamlar gözləyir. İn-sanları yaşadıqları mədəniyyətlə barışmağa gətirib çıxa-ran nemətlərlə yanaşı başqa bir məcburilik vasitəsi də or-taya çıxır və onları mədəniyyət üçün qurbanlar verməyə məcbur eləyir, habelə, bunun qarşılığında onları mükafat-landırır. Bu ikinci dərəcəli vasitələrə mədəniyyətin psixo-loji sursatı da demək olar.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.