Tanrı və dövlət. Михаил Бакунин
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Tanrı və dövlət - Михаил Бакунин страница 4
Açıqdır ki, bu sirri açıqlamaq mümkün deyildir; yəni, bu, cəfəngiyyatdır, çünki, yalnız cəfəngiyyatın şərhə ehtiyacı yoxdur. Məlumdur ki, hər kim xoşbəxtliyini və həyatını bu sirrə əsaslandırırsa, ağlını bir kənara qoyub (əgər əlindən gə-lirsə), sadəlövh, kor, səfehcə imana dönməli və bütün səmi-mi iman sahibləri kimi Tertullianın bu sözünü təkrarlamalı-dır: “Credo Quia absurdum”. Beləliklə, bütün mübahisə so-na çatar və geriyə qalib gələn imanın cəfəngliyindən başqa bir şey qalmaz.
Bu sirri bədxah olaraq adlandırdım, çünki o, edilmiş və edilməkdə olan bütün pisliklərin xeyir-duası olmuş və ol-maqdadır. Eyni zamanda “yeganə” adlandırdım, çünki, in-san ağlını alçaldan bütün teoloji və metafizik cəfəngiyyatlar onun nəticələrindən başqa bir şey deyildir. “Cəfəngiyyat ol-duğu üçün inanıram”. (Ç.N.)
Amma, məqamda, başqa bir sual ortaya çıxar: Necə olur ki ağıllı və bilgili bir insan bu sirrə inanma ehtiyacı du-yar?
Dünyanın yaradıcısı, idarə edicisi, hakimi, əfəndisi, lənətləyəni, xilaskarı və hamisi olan tanrıya duyulan inancın xalq arasında, xüsusən də şəhər proletariatı arasında oldu-ğundan daha geniş bir şəkildə varlığını davam etdirdiyi kənd yerlərində geniş yayılmasından daha təbii heç nə yox-dur. Təəssüf ki, xalq hələ də olduqca cahildir və hökumətlə-rin sistemli səyləri ilə cəhalət içərisində saxlanılmağa davam edilir. Dövlətlər, haqlı olaraq bu cəhaləti iqtidarlarını davam etdirməyin mühüm şərtlərindən biri kimi görürlər. Bütün enerjilərini gündəlik çalışmaları zamanı sərf edən, özünə ayı-racaq vaxtı olmayan, intellektual münasibətlərdən və oxu-maq üçün lazımi vaxtdan, qısacası, insanda təfəkkürü inkişaf etdirən bütün vasitələrdən və xəbərdaredicilərin böyük bir hissəsindən məhrum edilən xalq, əsasən dini inancları tənqid etmədən, olduğu kimi qəbul edir. Onu, uşaqlığından başla-yaraq, bütün həyatı boyunca əhatə edən və hər növ zəhər sa-çan keşişlər və digərləri tərəfindən süni şəkildə zehinlərinə həkk olunan bu adətlər, çox zaman orada təbii düşüncədən daha güclü bir növ əqli və əxlaqi vərdişə çevrilir.
Xalqın cəfəng inanclarını yəni, Avropanın ən inkişaf etmiş ölkələrində xalqın, cəmiyyətin iqtisadi təşkilatlanması tərəfindən ölümcül şəkildə məhkum edilmiş olduğu bu qeyri-normal vəziyyəti açıqlayan və bir yolla haqlı çıxaran başqa səbəblər də vardır. Maddi olduğu qədər intellektual və əxlaqi olaraq da insan varlığının minimuma endirilmiş, zindana atılmış bir məhkum qədər məhdud bir həyat bəxş edilmiş, bir çıxış yolu tapa bilməyən, hətta iqtisadçılara inansaq bir gələcəyi olmayan xalq, əlbəttə ki, bir qaçış arzulamadığı təqdirdə yalnızca burjuaziyanın daralmış ruhuna və korlaşmış instinktlərinə sahib olacaqdır. Qaçışa gəldikdə, bunun yalnız üç üsulu vardır. İkisi xəyali, biri isə real. İlk ikisinin yolu meyxanalardan və kilsədən keçər birincisi bədəni, ikincisi isə ruhu səfalətə sürükləyər. Üçüncü yol isə ictimai inqilabdır. Buradan bu nəticəni çıxarıram: Bu sonuncu yol, azad düşünənlərin dini inancları son zərrəsinə qədər məhv etmək və xalqın vərdişlərini dəyişdirmək üçün (bu inanclar və vərdişlər əsasən zənn edildiyindən daha çox iç-içədir) həyata keçirdikləri teoloji propaqandaların hamı-sından daha güclüdür. Yalnızca ictimai inqilab cismani və ruhi səfalətin aldadıcı və heyvani həzlərinin yerinə həm tək-tək, həm də bütövlükdə saf olduğu qədər də həqiqi olan insani həzləri qoyaraq, eyni zamanda bütün kilsə və meyxanaları bağlaya biləcək gücə sahib ola bilər.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.