Kataloniyanı Xatırlarkən. Джордж Оруэлл

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ Yəni atəş altında özünü aparmaq, açıq yerdə hərəkət etmək, qarovulda dayanmaq, səngər qazmaq, ən başlıcası isə silahla rəftar başa salınmalıdır. Lakin döyüşə can atan, bir neçə gündən sonra cəbhəyə göndəriləcək bu gənclərə hətta tüfəng tutmağı, yaxud qumbara atmağı da öyrətmirdilər. O vaxt bunun silah çatışmazlığı ilə bağlılığı əsla ağlıma gəlmirdi. P.O.U.M.-un könüllü dəstələrində silah məsələsi elə böhran həddinə çatmışdı ki, ön atəş xəttinə yollanan yeni hərbi hissələr əvəz etdikləri əsgərlərin silahını götürməli olurdular. Lenin kazarmalarında isə tüfəng yalnız qarovulda dayananlara verilirdi.

      Daha bir neçə gün keçdi. Ən adi müşahidə də yenə nizam-intizamdan uzaq, başıpozuq dəstə olduğumuzu göstərirdi. Lakin nədənsə bizi camaat qarşısına çıxarmaq səviyyəsində hazırlıqlı saymışdılar. Səhərin gözü açılmamış könüllüləri sıraya düzüb təpənin üstündə, Plaza de Espana sarayının arxasında yerləşən şəhər parkına apardılar. Burada bütün partiyalardan olan könüllülərin, eləcə də karabinerlərin və Xalq ordusunun ilk dəstələrinin əsgəri marşla keçdikləri meydan var idi. Həmin gün şəhər parkı özünün qəribə və gülüş doğuran görkəmi ilə diqqəti çəkirdi. Çiçək ləklərinin arasındakı bütün cığır və yollarda bölmələr, dəstələr irəli-geri addımlayırdılar. Kişilər sinələrini qabağa verib özlərini sınaqdan çıxmış əsgərlərə oxşatmağa çalışırdılar. Parkda hərbi yerişlə o tərəf bu tərəfə gedənlərin heç birinin silahı yox idi. Çoxlarında könüllü dəstəsin ümumi geyim formasının müəyyən ünsürləri olsa da, heç kim tam hərbi formada deyildi. Qaydalar əsasən dəyişməz qalırdı. Üç gün çəkən təlimlər zamanı aramsız o tərəf bu tərəfə addımlayırdılar (qısa və sürətli ispan sıra təlimi), sonra dayanırdılar, bürküdən boğulmuş halda sıradan çıxıb təpə ilə üzü aşağı, ucuz şərab satılan dükana qaçırdılar. Hamı mənə dostcasına yanaşırdı. Çünki ingilis idim. Bu, onlara maraqlı görünürdü. Xüsusilə karabinerlərin zabitləri mənimlə çox maraqlanır, tez-tez şəraba qonaq edirdilər. Bizim leytenantı bir küncə çəkməyə imkan tapan kimi pulemyot barəsində danışırdım. Cibimdən Hüqo lüğətini çıxarır, ispan sözlərinin qol-qanadını qıra-qıra onu dilə tutmağa çalışırdım

      Cavabında leytenant həmişə pərt halda gülümsəyir, pulemyot təliminin başlanma tarixi kimi “manana”, yəni “sabah” deyirdi. Amma “sabahın” heç vaxt gəlmədiyini burada xırdalamağa lüzum yoxdur. Bir neçə gündən sonra çağırışçılar artıq sıra ilə babat addımlamağı, “Farağat!” komandası veriləndə özlərini qurudub durmağı bacarırdılar. Ən əsası güllənin tüfəngin hansı tərəfindən çıxdığını öyrənə bilmişdilər. Bütün hərbi bilikləri də bununla məhdudlaşmışdı. Bir dəfə məşğələlər arasındakı fasilə zamanı silahlı karabinerlərdən biri bizə yaxınlaşdı, tüfənginə yaxından baxmağa icazə verdi. Bu zaman bölməmizdə məndən başqa tüfəng doldurmağı bacaran bir nəfərin də olmadığı aşkara çıxdı. Hədəf nişan alıb atmaqdan isə ümumiyyətlə söhbət gedə bilməzdi.

      Gəldiyim gündən ispan dili ilə təkbətək savaşım davam edirdi. Kazarmada məndən başqa yalnız bir ingilis vardı. Hətta zabitlər də fransız dilində bir söz bilmirdilər. Yoldaşlarımın aralarında Katalon dilində danışmaları vəziyyəti daha da çətinləşdirirdi. Daim özümlə lüğət gəzdirməkdən başqa çarəm qalmamışdı. Ən çətin məqamlarda dərhal əlimi cibimə atıb danışıq kitabçasını çıxarır, lazımi sözü tapmağa çalışırdım. Amma adama ləzzət eləyən məqamlar da vardı. Ümumiyyətlə xarici olanda da gərək yolunu İspaniyaya salasan. Buradakı insanların içərisində özünə dost tapmaq necə də asan idi! Aradan iki gün keçməmiş könüllülərdən iyirmi nəfəri məni adımla çağırırdı, ətrafdakı bütün dəlmə-deşikləri öyrətmişdilər, təsəvvürə-gəlməz qonaqpərvərlik nümunələri göstərirdilər. Təbliğati kitab yazmaq niyyətində deyiləm. P.O.U.M. könüllülərini ideallaşdırmaq fikrindən də uzağam. Təbii ki, bu qurumun ciddi çatışmazlıqları vardı. Ora üz tutan insanlar çox fərqli idilər. Mən P.O.U.M.-a yazılanda könüllülərin qəbulu məsələsi da xeyli məhdudlaşmışdı. Yaxşı adamların çoxu cəbhədə isi. Bəziləri isə artıq həlak olmuşdu. Təbii ki, qurumda çatışmayan cəhətlər də az deyildi. Valideynlər könüllüü yazılmaq üçün 15 yaşlı övladlarını gətirirdilər. Bunu on pese gündəlik maaş, bir də qarın dolusu yeməkdən (bəzən gizlicə valideynlərə də nə isə ötürmək olurdu) ötrü elədiklərini də gizlətmirdilər. Eyni zamanda əminəm ki, ispan fəhlələri arasına düşən hər kəs (yəqin “katalon fəhlələri” desəm, daha dəqiq olardı, çünki bir neçə araqonlu və əndəlislini çıxmaq şərti ilə yeni tanışlarımın hamısı kataloniyalılar idi) onların daxili nəcibliyi, düzlük və səxavətliliyi qarşısında heyran qalmaya bilmirdi. Doğrusu, hamı kimi məni də mat qoymuş ispan səxavəti bəzən adamı pərt edirdi. Əgər siz bir siqaret istəyirsinizsə, ispan bütün qutunu götürmə üz vururdu. Belə adi həyati məqamlarla yanaşı onlarda daha dərin anlam ifadə edən səxavətlilik də vardı. Bu da ən çətin vəziyyətlərdə dəfələrlə üzləşdiyim həqiqi ürək genişliy idi. Müharibə zamanı İspaniyada olan jurnalistlərin və əcnəbilərin bəziləri ispanların xarici yardımdan çox da məmnun qalmadıqlarını deyirdilər. Düzü mən heç vaxt belə hala rast gəlməmişdim.

      Biz kazarmanı tərk etməmişdən bir neçə gün əvvəl cəbhədən könüllülər dəstəsi qayırtmışdı. Həyəcanla səngər xatirələrini bölüşür, Xueska altında birgə vuruşduqları hansısa fransız hissəsindən vəcdlə danışırdılar. “Fransızlar şir kimi döyüşürdülər”-deyə onları tərifləyir, dəfələrlə “Mas valentas ke nostros”– “Bizdən də cəsarətlidirlər!”deməkdə özlərinə bir əskiklik görmürdülər. Şişirtməyə yol verdiklərini deyirdim. İspanlar isə məni inandırırdılar ki, fransızlar hərbi işi çox gözəl bilirlər, qumbaranı daha yaxşı atırlar, pulemyotdan daha sərrast atəş açırlar və s. Bu epizod çox səciyyəvidir. İngilis başqasının ünvanına belə tərif söyləməkdənsə, əlinin kəsilməsinə daha asanlıqla razı olardı.

      Könüllülər dəstəsindəki hər xaricinin bir neçə həftə ərzində ispanları həm dəlicəsinə sevməyə, həm də bəzi cəhətlərindən ümidsizliyə qapılmağa imkanı olurdu. Cəbhədə həmin ümidsizlik məni bəzən dəlilik dərəcəsinə gətirirdi. İspanlarla təmasda olan xaricilərin hamısı onların astagəlliyindən, ən başlıcası isə heç bir əndazəyə sığmayan qeyri-dəqiqliklərindən dad döyürdü. İstəyib-istəməsə də hər xaricinin mütləq öyrəndiyi bir ispan sözü vardı. Bu manana kəlməsi idi. Mənası “ertəsi gün”, “sabah”-deməkdir. İspanlar ələ ən kiçik imkan düşən kimi indi görülməli işi həvəslə mananaya-sabaha saxlayırdılar. Bu xüsusiyyət geniş yayıldığından özlərinin arasında da zarafat mənbəyinə çevrilmişdi. İspaniyada yeməkdən tutmuş döyüş əməliyyatyına qədər heç bir iş təyin edildiyi vaxtda baş tutmurdu. Hər məsələdə gecikmək milli ənənəyə çevrilmişdi. Lakin ara-sıra sanki sizin hər şeyi daimi gecikməyə hesablamağınızın acığına bəzi işlər deyiləndən əvvəl görülürdü. Qrafiklə saat səkkizdə hərəkət etməli olan qatar adətən doqquzda, yaxud onda yola СКАЧАТЬ