Die ongelooflike onskuld van Dirkie Verwey. Charl-Pierre Naudé

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ haal die naam van sy dorp wat in die oorspronklike berig verskyn het deur en vermy enige gebruik van die pleknaam in sy boek. Ek vermoed hy het die risiko van vervolging probeer verminder, hoewel omringende plekname en plekverwysings wel voorkom.

      4

      VAN BEETHOVEN TOT AUSCHWITZ

      Julie 1964

      Een laatmiddag, tien jaar voor die verskyning van die motel, het ’n besoeker sy statige pers Plymouth by die leidammetjie, op die gruis langs die diepgroen grasperk, voor Boer se plaashuis geparkeer.

      My informant in die Verwey-gesin, wat my ook van hierdie besoek vertel het, was hý, die ouer seun, Alwyn. In my navrae het ek agtergekom dat die ouers en die jonger seun gereeld private inligting met Alwyn gedeel het, sodat hy meer van hulle geweet het as hulle van mekaar.

      Laatmiddag was die tyd wat Boer se spreiers aangaan. Dis asof ek daardie middag voor my oë kan sien afspeel asof dit nou is: ’n verdwene agtermiddag wat voortbestaan in ewigtyd.

      Aan die Plymouth se lugdraad pryk ’n stokstywe vlaggie met die woorde op: Welkom by ons, 1964! Twee mans loop by die stoeptrappies op en gaan die huis binne, die korter een se arm laag om die rysige besoeker se skouers.

      “Altus en my pa was beste vriende, nie dat ‘vriende’ en my pa juis beste maats was nie,” het Alwyn gegrap.

      Altus Bodenstein, beskermheer van die kunste, het vir Staatsveiligheid gewerk. Hy was ’n lang, maer man met ’n potloodstreepsnorretjie wat bo sy dun, aristokratiese lippe gepryk het.

      ’n Goeie verteller, Alwyn, sonder om te probeer. Ek kon my die situasie en die snorretjie goed voorstel.

      Verder had Altus ’n fynbesnede valkneus op ordelike gelaatstrekke. Sy donkerbruin hare was middelpaadjie en plat gebrylcreem. Hy sou skoene effens na buite gedraai staan, dunpuntskoene soos vlakwaterhaaie, en ken opgelig bo ’n uitsig uit tuur asof hy wil sien wat ágter is. Pal hande in die sakke behalwe as hy gaan sit, wat dikwels was. Dan het sy baadjie se agterflappe deur ’n stoelraam gesteek soos die stertvlerke van ’n Boeing, een van die kleineres, van binnelandse vlugte.

      Altus was altyd in ’n pak gesteek met bypassende das, dún das, skreefdun soos sy lippe. Sy hele uitrusting was effekleurig en vaag omlyn, soos mis bo die veld. Hy het die konnotasie gehad dat hy aantreklik is maar dalk onsigbaar in die skemer.

      Dinge sou lelik verkeerd loop dié kuierslag, het Alwyn my op ’n stofverwaaide Woensdagmiddag in Die Weekpos se kantoor meegedeel, terwyl die lig van die laat sewentigerjare deur die vensterrame spoel, ’n gelerige, siekerige soort lig.

      “Die insident,” het hy vertel, “wys iets oor waarom my broer ’n stommeling geword het.”

      Dit was ook die dag toe Dirkie, hy was twaalf en Alwyn veertien, die eerste keer van oom Altus se volkstalent gehoor het. Ek het Alwyn gevra om te verduidelik, want van so ’n soort talent het ek nog nooit verneem nie. Maar Alwyn het beduie moenie dinge vooruit loop nie.

      Altus Bodenstein was lief vir Beethoven. Af en toe Mozart, die 40ste. Selde gepraat. Miskien by die intrapslag, aan Boer Verwey, sy ou kollegevriend: “Sit vir ons bietjie Beethoven op, Boer.”

      Dan vly hy wat Bodenstein is hom in een van die gestoffeerde leunstoele neer, sy té lang arms soos lammervangervlerke oor die armleunings, slaphangende gewrigte, en baadjiemoue wat optrek tot onder die elmboë. En hy sê met aangedane oë: “Beethoven was ’n genie, nè, Boer? Sy soort bestaan nie meer nie.”

      Met dié woorde sou sy dun lippe nog dunner trek, oë op skrefies, asof daar nog afgereken gaan word met die verlies aan genieë.

      Boer Verwey was baie trots op sy vriend wat so een maal elke ses maande tussen stede kom draai maak het. Hy het nie omgegee oor Altus se geneigdheid tot swye nie. Hy het Altus verstaan. Altus was ook ’n genie.

      Oudergewoonte het Boer effens geaffekteerd ’n whisky vir sy vriend aangedra. Hy was in sy nugter grysblou safaripak geklee. Langbroek, vir die aand. Hy was breed van gewrig en goed gebou op ’n bonkige manier, met donker oë en ’n blas vel wat dik vertoon. Heelwat korter as Altus. Die sportpak was effens rekbaar en het in fletserige vlekke om sy boude en by die skouerknoppe gespan as hy beweeg.

      “Ludwig von Beethoven …” mymer Altus hardop, terwyl ’n sonate op die draaitafel vyfuur se veldklanke buite verdring. Hy neem die glas by Boer. “Dis hoe hy homself aan die koninklikes voorgestel het. Sy van was eintlik van. Hy was van die middestand. Hulle vanne was almal van.” Altus Bodenstein self was van Carletonville.

      “Ja-nee,” sê Boer. “Von was die aristokratiese vorm.”

      Boer het vertonerig soos ’n konsertdirigent op die maat van die musiek begin dirigeer. Om sy vriend Altus, die majoor van Staatsveiligheid, die man van die Buro, te beïndruk. Boer wou nie baie mense beïndruk nie, maar Altus was ’n uitsondering.

      Hy het reeds die verbindingsdeure na die res van die huis toegemaak. Vroulief of die twee seuns moenie inkom as Altus kuier nie. Dan is dit man tot man en dit gaan oor die kunste. Die meeste van die praatwerk was Boer s’n. Auschwitz, een van die windhonde, het voor die toe deure met die mosterdkleurige ysglaspanele gelê en die wag gehou.

      “Die kuierritueel was altyd dieselfde en natuurlik het ons twee broers hulle later van tyd probeer afkyk. Deur die venster of kamstig koffie aandra of so.”

      Die musiek het Altus nou na aan trane, proestend van die weemoed. “Om te dink, Boer, hy was … b-blínd,” het Altus gesê. Hy verstik aan ’n sluk whisky. “Verskoon my, maar dis tragies, Boer. Trek die gordyne asseblief toe. Kom ons luister … in die donker.”

      As die whisky in die binnenshuise skemerdonker begin trek terwyl die son buite nog skyn, lánkuit rek soos ’n hond se tjank, soos ’n terroris se gô, slaan die twee vriende oor na brandewyn.

      Daarna sit Boer die lig aan en maak sy wakis oop. ’n Ou houtkis vol plate, opmekaar gestapel, country & western meestal – Virginia Lee, Caroline du Preez (geniale stem, blind), Lance James, Jody Wayne, Gene Rockwell (briljante man, in ’n rystoel), Leonore Veenemans, Mario Lanza, Gert Potgieter, Die Sangvoëls, Sing saam met Rocco, en meer. Dan tril die Karooveld buite, die klein blaartjies almal, geluidloos, in concert (uitgespreek “konsert”), wat volgens Altus die gehoorde eweknie van in camera is.

      Só het die jonge Dirkie en sy ouer broer hom leer ken: oom Altus. Altus was buitengewoon, afstandelik, hy was ’n luistervink. Dis iemand wat baie goed en ver kon hoor.

      Sy gawe was uitsonderlik en volmaak vir spioenasie. Die Buro van Staatsveiligheid het spesiaal vir hom ’n pos geskep. Die hoës van Militêre Inligting sou na Altus kom en hom vra om op ’n punt, sê vyf-en-twintig kilometer ver in ’n rigting dertig grade suid-suidwes, te konsentreer. Dan luister hy daardie punt af, presies, geen probleem nie. Of ’n ander hoë sou met ’n passer op ’n landkaart druk.

      Dit sou Altus sowat twintig minute neem om sy fokus in te stel met sy koppie sterk kitskoffie op die niervormige pastelkleurige koffietafeltjie van splinterbord langs hom, oë toe, gewrigte op die armleunings weerskante van hom geplaas, handpalms na bo.

      Die Sondagkoerant het jare ná hierdie kuier iets oor Altus in gehad om die vyand bietjie skrik te maak.

      Die duur van die operasie sou afhang van hoe ver die verdagte punt is. Langs sy koffie op die tafeltjie was ’n notaboekie waarin hy in vlugskrif sou krabbel. Dan maak СКАЧАТЬ