Diep spoor. Jeanette Stals

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ die dokter was.”

      “H’m. Dit was net ná jou ouma haar dokter toe gevat het, toe sê Katrien sy is nou ’n dokter en ek moet die lappop bring vir ’n ondersoek. Sy het ’n lepel by die pop se mond gehou en ‘aaaa’ gesê. Toe druk sy die soutpot op die laplyf en hou haar oor daarteen. Dit het kompleet gelyk of sy iets daarbinne hoor wat doodsake is. Ek was sommer baie bekommerd en ek was bly my ma het my nog nooit na ’n dokter toe gevat nie.”

      Fransie lag uit sy maag. “Vertel nog.”

      Dina sug. Wat is daar nog?

      Sy kan nie vir Fransie verduidelik dat die lewe nou eenmaal nie regverdig is nie. Dit het haar eie ma haar kleintyd al geleer. Dat sy ’n slawekind is wat in buitekamers langs die perdestal bly terwyl Katrien in die groot huis woon. Wanneer hulle eiers uithaal of speel, was Katrien ’n ouer suster, maar net tot slaaptyd, of tot Katrien netjies gaan aantrek om iewers heen te gaan.

      Fransie kyk steeds met afwagting na haar. Nee, sy sal iets moet vertel wat hom vaak maak, anders kom hy nooit tot rus nie.

      “Ons het die hele plaas vol gespeel,” begin sy in ’n egalige stemtoon. “By die spruit het ons huisies gebou tussen die bamboese, ook spoelklippe opgetel. Party het mooi kleure gehad en die mooistes het ons huis toe gebring. Daar was gelerige klippe en wittes, ander weer pienkerig …” rek sy haar beskrywing, “en ons het dit daar onder ’n boom gepak. Ek sal vir jou gaan wys as ons weer daar kom.”

      Fransie reageer nie; sy oë begin toegaan.

      Sy wag nog vir ’n rukkie, trek die kombers op tot onder sy ken en soen hom op die voorkop. “Lekker slaap,” fluister sy en loop op haar tone uit, maar trek nie enige deure toe nie. Sy wil kan hoor as hy wakker word.

      In haar kamer gaan sy met klere en al op haar bed lê om vir Katrien-hulle te wag. Die vertrekkie is klein en was oorspronklik ’n stoorplek langs die kombuis. Katrien het dit vir haar as slaapplek ingerig toe sy ver swanger was en haar ma besluit het haar dogter het hulp nodig. Dina se ma, Aurora, het beswaar aangeteken, maar Dina was maar te bly om dorp toe te kom, want sedert Katrien getrou en op die dorp kom bly het, was die plaaslewe uiters vervelig.

      Dina sug en bring haar aandag terug na die kamer en die bed waarop sy lê.

      Katrien het moeite gedoen vir haar, die bed oorgetrek met ’n vrolike bont deken en ’n bontebokvel vir die afklim neergesit. “Dan is die sementvloer nie so koud nie.”

      Van daardie dag af het Dina se lewe handomkeer verander. Dit was duidelik dat Gerrit nie in die slawebesigheid glo nie en hy het sommer daardie eerste oggend al vir haar gesê sy moet ’n stoel uit die kombuis gaan haal en saam met sy agt leerlinge by die eetkamertafel kom sit. Sy kon dit nie glo nie; gedink sy hoor verkeerd.

      “ ’n Bietjie boekekennis voor jy met die huiswerk begin, kan nie skade doen nie,” het Gerrit gelag toe hy haar gesig sien.

      Katrien het haar verder aangemoedig. “Toe, Dina, die huiswerk kan eers wag.”

      Dié herinnering stoot weer trane in Dina se oë. Sy het nog altyd vir Katrien beny en dit was nie soseer oor die pop of Katrien se musiek- en skilderlesse nie. Dit ook, ja, maar veral om te kon lees en skryf.

      Daardie dag het sy gedoen wat ma Aurora haar aangeraai het toe sy van die plaas af weg is. “Gryp jou geleenthede met al twee hande, my kind, en maak die beste daarvan.” Vandag kan sy mooier skryf as enige van die leerlinge wat in Gerrit se skooltjie sit.

      Wie sou ooit kon dink sy sou op sewentien haar eie kamer hê en boonop saam met die huismense aan tafel eet. Geen ander slawekind was nog ooit so gelukkig nie.

      En wat die toekoms betref …

      ’n Jong vryburger uit ’n ver land kom hier op Stellenbosch aan, droom sy met oop oë. Hy sien haar die eerste keer in Dietz se winkel waar sy geld uit die beurs haal om te betaal en hy wonder wie sy is terwyl hy diep in haar oë kyk. Sy loop vinnig weg, voor hy ’n woord kan sê. Maar hy kom agter haar aan, tot op die rivierwal waar sy gaan staan het. Sy lig haar kop en hy kyk na haar nes Gerrit na Katrien kyk as hulle dink niemand sien nie.

      Haar hart gaan aan die klop. Die vryburger vra om haar weer te sien, want hy kan nie sonder haar lewe nie. Sy sê niks en toe gaan hy sommer net daar af op sy een knie en vra of sy met hom sal trou. Nes Gerrit destyds.

      In haar ma se woorde verduidelik sy vir hom dit is onmoontlik, sy is ’n slaaf. Maar hy is jonk en vurig, hy daag die hele dorp uit. Ook sommer die man van die winkel wat partykeer so onbeskof kan wees. Miskien kan dit ’n tweegeveg afgee. Ja, met swaarde, soos Gerrit eenkeer vertel het dit daar in ver lande gebeur.

      Al wat leef en beef, is op die Braak bymekaar, die oop gedeelte in die middel van die dorp waar die soldate hulle driloefening hou. Haar ma en pa is ook daar. Dalk kan broer Daniël uit die Kaap kom. Dis vroegoggend en sy staan eenkant, haar gesig agter die sluier wat van haar hoed se rand afhang. Mense wonder wie die geheimsinnige vrou in swart kan wees, maar niemand waag dit om nader te kom of met haar te praat nie.

      Die twee mans tree aan. Swaarde kap en flits in die son. Dié kant toe en daai kant toe. Eindelik kry hý die oorhand en lig sy swaard vir die doodsteek.

      Nee, hy laat dit met ’n klein glimlag weer sak en spaar die skarminkel se lewe. Die mense juig oorverdowend. Almal dring vorentoe om sy hand te skud, maar hy draai sy rug op hulle en kom na haar toe.

      Doodse stilte daal neer. Die verloorder se mense laat hulle koppe in skaamte sak. Ou Dominee kan dalk iets sê, hoe mooi dit is om te vergewe of dat ’n mens nie ’n ander moet minag nie of … Nee wat, hy moet self besluit, want haar held kniel nou voor haar. Terwyl almal toekyk, vat hy haar hand en soen dit. Toe kyk hy op en vra hard, sodat almal kan hoor: “Sal jy asseblief met my trou?”

      “Ja,” fluister sy in die halfdonker kamer waar sy op haar bed lê.

      2

      Land van amaZulu

      THABISA NEURIE TERWYL SY AANSTAP met ’n leë kleipot op haar kop en arms wat los langs haar sye hang. Stof warrel onder haar voete uit, sif weer agter haar neer.

      Sy kan die voetpad toe-oë loop, maar sal dit nie waag nie. Van kleintyd af is sy geleer haar oë moet kyk waar haar voete loop. Sy moet weet van die kleinste ritseling in die gras, elke reukie op die wind, asook die roep van ’n dier of voël in die bos. Veral nou terwyl sy alleen rivier toe loop. Maar sy is nooit heeltemal alleen nie, want al loop niemand saam met jou nie, hou die voorvaders jou nog altyd dop.

      Naby die rivier gaan sy staan en lig die waterpot van haar kop af terwyl haar oë al langs die oewer soek. Geen bokke wat suip, geen seekoei of uitgestote buffel wat tussen die riete wei nie. Net stilte en die sagte tjeep-tjeep van ’n voël uit die bosse op die oorkantste oewer.

      Sy tree tot op die skepklip, buk en stoot die rand van die kleipot onder die water in. Terwyl dit volloop, soek sy oor die stil vloeiende rivier vir rimpelings, dalk die knobbelrige oog van ’n krokodil wat op die water dryf.

      Die pot is vol. Sy tree terug en tel ’n klippie op, vryf dit tussen haar vingers skoon en gooi dit in die pot water, ’n stukkie aarde om te help dat sy nie struikel en die ukhamba stukkend val nie.

      Sy kniel en lig die swaar las op haar kop. Haar bene knak terwyl sy regop beur, maar die pot sit stewig en sy loop so vinnig sy kan teen die skuins wal uit. Terug op die gelykte, neurie sy terwyl sy met ’n stywe СКАЧАТЬ