zołotyj Lach! Czerwinci daje, zła ne robyt, dobry pan! Na sławu, na szczastie (z ukr.) – złoty Polak! Czerwońce daje, zła nie robi, dobry pan! Na sławę, na szczęście. [przypis redakcyjny]
230
bondar (ukr.) – bednarz. [przypis redakcyjny]
231
chutor a. futor – pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiółek. [przypis redakcyjny]
232
A szczo? ne kazały (ukr.) – a co, nie mówiłyśmy. [przypis redakcyjny]
233
dystyngwować (z łac.) – odróżniać, podkreślać różnicę. [przypis redakcyjny]
bandolet (z fr: pasek, na którym jeździec wiesza broń) – tu: lekka strzelba, używana w XVII w. przez żołnierzy jazdy, strzelająca dość celnie kulami pistoletowymi; arkebuz lub muszkiet. [przypis redakcyjny]
236
Stary bondar ściskał z radości kowalichę (… ) – Wesele chłopskie z owych czasów opisuje naoczny świadek Beauplan. [przypis redakcyjny]
237
prysiud (ukr.) – przysiad, figura taneczna. [przypis redakcyjny]
238
bodiak (ukr.) – oset. [przypis redakcyjny]
239
Łaszcz Tuczapski, Samuel herbu Prawdzic (1588–1649) – strażnik wielki koronny, awanturnik, 236 razy skazany na banicję za najazdy na sąsiadów, ułaskawiony za zasługi wojenne. [przypis redakcyjny]
240
zali (starop.) – czy. [przypis redakcyjny]
241
in universo (łac.) – na całym świecie, w ogóle. [przypis redakcyjny]
242
watażka – dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
Bar – miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 100 km na płn. wschód od Kamieńca Podolskiego, 60 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
248
afekt (z łac.) – uczucie. [przypis redakcyjny]
249
przecz (starop.) – dlaczego, z jakiej przyczyny. [przypis redakcyjny]
zakonserwować (z łac.) – zachować, zatrzymać. [przypis redakcyjny]
254
pludry (daw., z niem.) – krótkie spodnie, często bufiaste, z rozcięciami, ukazującymi podszewkę. [przypis redakcyjny]
255
dowcip (daw.) – umysł, mózg. [przypis redakcyjny]
256
teorban – lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyjny]
257
Ne znaju (ukr.) – nie wiem. [przypis redakcyjny]
258
Kamieniec Podolski – miasto i zamek w płd.-zach. części Ukrainy, ok. 140 km na południe od Tarnopola i Zbaraża; naturalna twierdza w zakolu rzeki Smotrycz opierała się oblężeniom tureckim i kozackim aż do 1672 r.; po panowaniu tureckim (1672–1699) pozostał w Kamieńcu muzułmański minaret przy katedrze św. Piotra i Pawła. [przypis redakcyjny]
259
Hospody pomyłuj (ukr.) – Boże, zlituj się. [przypis redakcyjny]
Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]
