ok. 100 km na płd. wschód od Zbaraża. [przypis redakcyjny]
124
Bar – miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 100 km na płn. wschód od Kamieńca Podolskiego, 60 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]
125
nemine excepto (łac.) – bez wyjątku, nikogo nie wyłączając. [przypis redakcyjny]
126
ordynans (z łac.) – rozkaz. [przypis redakcyjny]
127
wojewoda kijowski – Tyszkiewicz Łohojski, Janusz herbu Leliwa (1590–1649), magnat, polityk, wojewoda kijowski. [przypis redakcyjny]
128
Łaszcz Tuczapski, Samuel herbu Prawdzic (1588–1649) – strażnik wielki koronny, awanturnik, 236 razy skazany na banicję za najazdy na sąsiadów, ułaskawiony za zasługi wojenne. [przypis redakcyjny]
129
Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) – miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich, twierdza obronna przeciw najazdom tatarskim. [przypis redakcyjny]
130
modlitew – dziś popr. forma D. lm: modlitw. [przypis redakcyjny]
131
krotofila a. krotochwila (starop.) – żart. [przypis redakcyjny]
132
kondemnata (z łac.) – wyrok skazujący. [przypis redakcyjny]
133
Zbaraż – miasto w zach. części Ukrainy, ok. 20 km na płn. wschód od Tarnopola. [przypis redakcyjny]
134
Bar – miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 100 km na płn. wschód od Kamieńca Podolskiego, 60 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]
moderacja (z łac.) – opanowanie, umiarkowanie. [przypis redakcyjny]
137
de facto (łac.) – faktycznie. [przypis redakcyjny]
138
sprawować – zarządzać. [przypis redakcyjny]
139
Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) – miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich, twierdza obronna przeciw najazdom tatarskim. [przypis redakcyjny]
chorągiew wołoska – oddział lekkiej jazdy, sprawdzającej się dobrze w pościgach i zwiadach; w chorągwiach tych służyli często żołnierze z Wołoszczyzny, ale także Polacy i Ukraińcy; Wołoszczyzna – państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]
cechować – wypalać gorącym żelazem znak rozpoznawczy właściciela na skórze zwierzęcia. [przypis redakcyjny]
144
nadziak – broń o kształcie zaostrzonego młotka, służąca w bitwie do rozbijania zbroi przeciwnika. [przypis redakcyjny]
145
Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618–1656) – książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony. [przypis redakcyjny]
146
sub tutela (łac.) – pod opieką. [przypis redakcyjny]
147
exemplum (łac.) – na przykład. [przypis redakcyjny]
148
afekt (z łac.) – uczucie; tu: miłość. [przypis redakcyjny]
149
pocztowy – członek pocztu, sługa. [przypis redakcyjny]
150
dysymiluje (z łac.) – ukrywa, przemilcza. [przypis redakcyjny]
mens, mentis (łac.) – umysł, rozsądek; zdrowie psychiczne, tu B. lp mentem. [przypis redakcyjny]
153
wasze – skrót od: wasza miłość pan. [przypis redakcyjny]
154
siła (daw.) – wiele, dużo. [przypis redakcyjny]
155
g'rzeczy (starop.) – do rzeczy, rozsądnie, na temat. [przypis redakcyjny]
156
o ryżą kosę – o rudy warkocz; tj. o ładną kobietę. [przypis redakcyjny]
157
Zachciało się Chmielowi Czaplińskiej czy też Czaplińskiemu Chmielnickiej – powstanie Chmielnickiego poprzedził konflikt pomiędzy nim a Czaplińskim o nieznaną z imienia kobietę, zwaną „Heleną kresową” (w nawiązaniu do Heleny Trojańskiej), która najpierw była kochanką Chmielnickiego, a potem żoną Czaplińskiego. [przypis redakcyjny]
158
chan – władca Tatarów, Islam III Girej (1606–1654). [przypis redakcyjny]
159
zali (starop.) – czy. [przypis redakcyjny]
160
niech ona znajdzie taki przytułek, jakiego i ja będę szukał – tj. klasztor. [przypis redakcyjny]
161
Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) – jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]
162
Kamieniec Podolski – miasto i zamek w płd.-zach. części Ukrainy, ok. 140 km na południe od Tarnopola i Zbaraża; naturalna twierdza w zakolu rzeki Smotrycz opierała się oblężeniom tureckim i kozackim aż do 1672 r.; po panowaniu tureckim (1672–1699) pozostał w Kamieńcu muzułmański minaret przy katedrze św. Piotra i Pawła. [przypis redakcyjny]
163
dobrudzcy Tatarzy – orda tatarska z zachodu, terenów dzisiejszej Mołdawii i płd. Ukrainy. [przypis redakcyjny]
164
białogrodzka orda – Tatarzy, mieszkający w Białogrodzie; Białogród a. Akerman (dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij) – miasto położone nad limanem Dniestru, ok. 20 km od Morza Czarnego, na terenie dzisiejszej płd. Ukrainy, ok. 50 km na płd. zach. od Odessy, założone w VI w. p.n.e. jako kolonia grecka, w XVII i XVIII w. w rękach tatarskich. [przypis redakcyjny]
165
Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618–1656) – książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony. [przypis redakcyjny]
166
Konstantynów (dziś ukr.: Starokonstantyniw) – miasto w środkowo-zachodniej części Ukrainy, założone w XVI w. przez magnatów Ostrogskich,
СКАЧАТЬ
