ty, zduriw (z ukr.) – co ty, zgłupiałeś. [przypis redakcyjny]
69
doniu (ukr.) – córeczko. [przypis redakcyjny]
70
chutor a. futor – pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiółek. [przypis redakcyjny]
71
terem (z ros. tierem: poddasze) – część dworu lub pałacu, w której mieszkały kobiety; tu: elegancki pokoik, buduar damy. [przypis redakcyjny]
72
worożycha (ukr.) – wróżka. [przypis redakcyjny]
73
Bar – miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 100 km na płn. wschód od Kamieńca Podolskiego, 60 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]
74
Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) – jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]
75
Ne znaju (ukr.) – nie wiem. [przypis redakcyjny]
76
zazula (ukr.) – kukułeczka. [przypis redakcyjny]
77
raz maty rodyła (ukr.) – raz matka rodziła; pierwsza część powiedzenia ”Raz matka rodziła i raz się umiera”. [przypis redakcyjny]
78
watażka – dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
czambuł (z tur. czapuł: zagon) – oddział tatarski, dokonujący najazdów w głębi terytorium przeciwnika, w celu odwrócenia jego uwagi od działań sił głównych. [przypis redakcyjny]
95
ne mohu (z daw. ukr.) – nie mogę. [przypis redakcyjny]
96
detyna (ukr.) – dziecko. [przypis redakcyjny]
97
Bude sława… Do kińca wika (z ukr.) – Będzie sława sławna Między Kozakami, Między przyjaciółmi, Na długie lata, Do końca wieków. [przypis redakcyjny]
98
sobaczy (z ukr.) – psi. [przypis redakcyjny]
99
język – jeniec, zmuszony do zeznań. [przypis redakcyjny]
100
Krzywonos, Maksym (ukr. Krywonis, zm. 1648) – jeden z przywódców powstania Chmielnickiego, brał udział w bitwach pod Korsuniem i pod Piławcami, zdobył Bar, Krzemieniec i Połonne oraz Wysoki Zamek we Lwowie, gdzie zmarł kilka dni po bitwie. [przypis redakcyjny]
101
sprawić (daw.) – zarżnąć i oprawić; torturować. [przypis redakcyjny]
102
Bar – miasto i twierdza w środkowo-zach. części Ukrainy, położone nad rzeką Rów, ok. 100 km na płn. wschód od Kamieńca Podolskiego, 60 km na zachód od Winnicy. [przypis redakcyjny]
103
salwować (z łac.) – uratować. [przypis redakcyjny]
104
desperacja (z łac.) – rozpacz. [przypis redakcyjny]
105
maciora (starop.) – matka, kobieta rodząca dzieci. [przypis redakcyjny]
106
zjałowieć – stać się bezpłodnym. [przypis redakcyjny]
107
hadko (z białorus.) – przykro, obrzydliwie. [przypis redakcyjny]
108
zali (starop.) – czy. [przypis redakcyjny]
109
teorban – lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyjny]
110
abominacja (z łac.) – wstręt, odraza. [przypis redakcyjny]
Zasławski-Ostrogski, Władysław Dominik (1618–1656) – książę, koniuszy wielki koronny i starosta łucki, jeden z najbogatszych magnatów Korony. [przypis redakcyjny]
113
mens (z łac.) – umysł, myśli. [przypis redakcyjny]
114
robić jak wino – fermentować, psuć się. [przypis redakcyjny]
115
eksperiencja (z łac.) – doświadczenie. [przypis redakcyjny]
116
popsować (daw.) – popsuć. [przypis redakcyjny]
117
nemine excepto (łac.) – bez wyjątku, niekogo nie wyłączając. [przypis redakcyjny]
118
towarzysz – rycerz, szlachcic, służący w wojsku. [przypis redakcyjny]
119
permisja (z łac.) – pozwolenie. [przypis redakcyjny]
120
podczaszy koronny – Ostroróg, Mikołaj herbu Nałęcz (1593–1651), poseł sejmowy, marszałek sejmu koronacyjnego 1633, podczaszy wielki koronny od 1638, jeden z trzech regimentarzy wojsk koronnych 1648–1649. [przypis redakcyjny]
