Jagiełło pod prysznicem. Paweł Wakuła

Чтение книги онлайн.

      – O serce Polski! – odparł dziadek. – Jak pamiętacie, na mocy testamentu Krzywoustego kraj podzielono między jego czterech synów. Oprócz tego utworzono dzielnicę senioralną, biegnącą przez sam środek Polski, od Krakowa aż do Gdańska. Miała być niepodzielna i niedziedziczna.

      – Co to znaczy? – spytał tata.

      – Władza w tej części księstwa nie miała przechodzić z ojca na syna, lecz każdorazowo przypadać najstarszemu męskiemu przedstawicielowi dynastii Piastów – wyjaśnił dziadek. – W ten sposób Bolesław III chciał zabezpieczyć jedność kraju. Nie muszę dodawać, że nie na wiele się to zdało. Krzywousty zmarł w roku 1138, a już w roku 1142 między jego synami wybuchła wojna. Ostatecznie senior, czyli Władysław II, zwany odtąd Wygnańcem, musiał opuścić Polskę.

      – I to był koniec senioratu? – spytałem.

      – Nic już nie mogło powstrzymać rozbicia dzielnicowego – przyznał dziadek. – Od tej pory każdy książę, który czuł się na siłach, starał się sięgnąć po władzę w Krakowie. Przez sto osiemdziesiąt dwa lata panujący w stolicy zmieniali się jak w kalejdoskopie. Mieszko Stary i Władysław Laskonogi zasiadali na tronie trzykrotnie, a Leszek Biały aż cztery razy zostawał księciem zwierzchnim! Za każdym razem dochodziło rzecz jasna do mniejszej lub większej awantury z wykorzystaniem mieczy, toporów i łuków!

      – Ale mieli śmieszne przezwiska! – roześmiałem się.

      – Piastowscy książęta miewali fajne przydomki – zgodził się dziadek. – Był Bolesław Kędzierzawy i Bolesław Łysy, a także Henryk Brzuchaty, Mieszko Plątonogi, Mieszko Otyły, Bernard Zwinny, Bolesław Rozrzutny, Bolko Surowy, Jan Kropidło, Konrad Garbaty i Henryk z blizną, a każdemu z nich można by poświęcić długą opowieść – zapewnił mnie dziadek. – Henrykowi Brodatemu niemal udało się zjednoczyć Polskę i sięgnąć po królewską koronę. Jego syn, Henryk Pobożny, poległ w bitwie pod Legnicą podczas straszliwego najazdu Mongołów na Polskę w roku 1241. Konrad Mazowiecki dla obrony swego księstwa, nękanego przez pogańskich Prusów, w roku 1226 sprowadził do Polski rycerzy z Zakonu Najświętszej Maryi Panny, zwanych Krzyżakami…

      – No, ten to się popisał! – zauważyła z ironią mama.

      Dziadek bezradnie rozłożył ręce.

      – Wśród książąt byli święci i grzesznicy. Bolesław Wstydliwy wspólnie z żoną Kingą złożyli śluby czystości, wyrzekając się pożycia małżeńskiego, natomiast jego imiennik, Bolesław Łysy zwany Rogatką, nie bez powodu dorobił się także przydomków: Okrutny, Srogi i Cudaczny…

      – To musiał być prawdziwy oryginał! – stwierdził tata.

      – Nie mylisz się – przyznał dziadek. – Ten rozbójnik tak dał się wszystkim we znaki, że papież kazał ogłosić przeciwko niemu

krucjatę¹!

      – I żadnemu z nich nie udało się zjednoczyć kraju? – spytałem.

– Niektórzy byli naprawdę blisko – odparł dziadek. – Na przykład książę wielkopolski Przemysł II, który do swej dziedziny przyłączył Pomorze Gdańskie, a w roku 1295 w Gnieźnie koronował się na króla Polski, pierwszego od czasów Bolesława Szczodrego! Niestety, nie panował długo, już siedem miesięcy później zamordowali go zbójcy nasłani przez margrabiów Brandenburgii².

      – Ale pech, Polska znowu przestała być królestwem… – westchnęła mama.

      – A wiesz, że nie? – zaskoczył ją dziadek. – O naszą koronę upomniał się panujący od pewnego czasu w Krakowie król czeski, Wacław II z dynastii Przemyślidów. Co prawda, aby osiągnąć swój cel, musiał najpierw rozprawić się ze swoim najgroźniejszym przeciwnikiem, Władysławem Łokietkiem. W tym celu wyprawił się przeciwko niemu zbrojnie. Władysław musiał ratować się ucieczką z kraju i w ten sposób Wacław stał się panem niemal całego królestwa, od Małopolski aż po Pomorze Gdańskie. W roku 1300 poszedł w ślady Przemysła II i koronował się w Gnieźnie.

      – O zgrozo! Czech na polskim tronie! – jęknął tata. – To już wolałem rozbicie dzielnicowe!

      – Nie było tak źle – pocieszył go dziadek. – Wacław okazał się niezłym organizatorem. Rozprawił się z nękającymi kraj rozbójnikami, usprawnił administrację i zapełnił skarbiec, lecz wkrótce po jego śmierci znowu rozgorzała wojna między chętnymi do tronu…

      Mama z niedowierzaniem pokręciła głową.

      – Jeśli książęta bez przerwy sprawiali sobie łomot – spojrzała znacząco na guza na moim czole – to rozbicie dzielnicowe musiało być naprawdę okropnym czasem!

      Dziadek w zamyśleniu podrapał się po głowie.

      – I tak, i nie – powiedział. – Z jednej strony, podczas gdy Piastowie wciąż się ze sobą wadzili, nasi sąsiedzi rośli w siłę. Czesi wleźli z butami na Śląsk, a Krzyżacy oderwali ziemię chełmińską. Z drugiej strony, ludziom żyło się w Polsce nieźle. Kwitła gospodarka, rozwijał się stan rycerski, mieszczański i duchowny, powstawały bogate miasta, wsie i klasztory…

      – Brakowało nam tylko dobrego króla! – podsumowałem. – Najlepiej takiego chłopa na schwał, co to byle komu nie pozwoli dmuchać sobie w kaszę! Powinien mieć dwa metry wzrostu i bicepsy jak kamienie!

      – Musisz się jeszcze wiele nauczyć – dziadek uśmiechnął się i pogłaskał mnie po głowie, aż syknąłem z bólu. – Czasem spryt jest więcej wart niż muskuły, a Polski nie zjednoczył żaden olbrzym, tylko niewysoki człowieczek – wyciągnął przed siebie rękę. – Ot, taki łokietek!

1 СКАЧАТЬ