Factfulness. Hans Rosling

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ przypiąć im łatki czarnego charakteru. Nie da się przecież pogrozić palcem w ich kierunku.

      Decydujący moment w moim życiu nastąpił w styczniu 2015 roku podczas Światowego Forum Ekonomicznego, które odbywało się w niewielkim, choć modnym szwajcarskim mieście Davos. Tysiąc najpotężniejszych i najbardziej wpływowych przywódców politycznych i biznesowych, przedsiębiorców, badaczy, aktywistów, dziennikarzy, a nawet wielu wysoko postawionych urzędników ONZ czekało w kolejce na główny wykład Forum poświęcony zrównoważonemu rozwojowi społeczno-ekonomicznemu, który prowadziłem wraz z Billem i Melindą Gatesami. Gdy po wejściu na scenę rozejrzałem się po sali, dostrzegłem kilku przywódców państw oraz byłego Sekretarza Generalnego ONZ. Widziałem też dyrektorów organizacji wyspecjalizowanych ONZ, liderów największych międzynarodowych firm oraz dziennikarzy, których znałem z telewizji.

      Miałem zadać publiczności trzy pytania – o poziom ubóstwa, wzrost liczby ludności oraz procent zaszczepionych dzieci – i byłem bardzo podenerwowany. Jeśli osoby siedzące na widowni znały odpowiedzi na moje pytania, żaden z przygotowanych przeze mnie fantazyjnych slajdów dowodzących, jak bardzo się mylili i jakich odpowiedzi powinni udzielić, mi się nie przyda.

      Niepotrzebnie się martwiłem. Międzynarodowa publiczność, która przez następnych kilka dni miała opowiadać sobie nawzajem o sytuacji na świecie, rzeczywiście wiedziała więcej na temat poziomu ubóstwa niż ogół społeczeństwa. Ku mojemu zaskoczeniu 61% osób udzieliło poprawnej odpowiedzi. Jednak na dwa kolejne pytania, dotyczące wzrostu liczby ludności w przyszłości oraz dostępności podstawowej opieki medycznej, uzyskali gorszy wynik niż szympansy. Byli to ludzie z dostępem do najnowszych danych. Ponadto posiadali doradców, którzy mogli ich systematycznie informować o globalnych trendach. Ich niewiedza nie wynikała zatem z przestarzałego obrazu świata. A mimo to i oni mylili się co do podstawowych faktów.

      Po Forum w Davos wszystko stało się jasne.

Nasze dramatyczne instynkty oraz przesadnie pesymistyczne spojrzenie na świat

      I tak oto powstała ta książka. Znajdują się w niej wnioski, które mogą wyjaśnić, dlaczego tak wiele osób, począwszy od ogółu społeczeństwa, a na świetnie wykształconych ekspertach kończąc, uzyskuje wyniki gorsze niż szympansy w teście dotyczącym sytuacji na świecie. Do wniosków tych doszedłem na podstawie wieloletniego doświadczenia, jakie zdobyłem, próbując nauczyć ludzi spojrzenia na świat opartego na faktach oraz słuchając, jak błędnie interpretują te fakty, nawet jeśli mają je tuż przed oczami. (Powiem ci też, jak można temu zaradzić.) W skrócie:

      Pomyśl o świecie. Wojny, przemoc, katastrofy naturalne i spowodowane przez człowieka, korupcja. Sytuacja nie wygląda dobrze i wydaje się, że jest coraz gorzej, prawda? Bogaci się bogacą, a biedni popadają w jeszcze większe ubóstwo. Do tego liczba ubogich nieustannie rośnie. Ponadto wkrótce zabraknie nam surowców naturalnych, jeśli nie podejmiemy jakichś drastycznych kroków. Taki przynajmniej obraz większość ludzi na Zachodzie widzi w mediach i nosi w swojej świadomości. Nazywam to przesadnie pesymistycznym spojrzeniem na świat. Jest ono stresujące i zwodnicze.

      Tak naprawdę zdecydowana większość ludzi na świecie żyje pośrodku skali dochodowej. Może nie należą do grupy, którą określilibyśmy mianem klasy średniej, ale nie żyją też w skrajnym ubóstwie. Ich córki chodzą do szkół, ich dzieci poddawane są szczepieniom, ich rodziny składają się średnio z dwójki dzieci, a na wakacje zagraniczne chcieliby wyjechać, ale nie w charakterze uchodźców. Stopniowo, rok po roku, sytuacja na świecie się poprawia. Oczywiście nie w każdej kwestii i nie każdego roku, ale ogólnie rzecz ujmując. Choć przed nami jeszcze poważne wyzwania, już teraz poczyniliśmy ogromny postęp. Oto obraz świata oparty na faktach.

      To właśnie przesadnie pesymistyczne spojrzenie na otaczającą nas rzeczywistość sprawia, iż moi respondenci wybierają najbardziej dramatyczne i negatywne odpowiedzi. Ludzie nieustannie i intuicyjnie odnoszą się do obrazu świata, jaki mają w głowach, gdy myślą i uczą się o nim, czy też snują na jego temat przypuszczenia. A zatem gdy twój obraz świata jest błędny, systematycznie będziesz dokonywał błędnych przypuszczeń. To pesymistyczne postrzeganie rzeczywistości nie wynika jedynie z nieaktualnej wiedzy, jak wcześniej podejrzewałem. Nawet ludzie z dostępem do najnowszych informacji błędnie patrzą na świat. Moim zdaniem winne nie są perfidne media, propaganda, fałszywe wiadomości ani błędne dane.

      Moje doświadczenie zdobyte w ciągu kilkudziesięciu lat wygłaszania wykładów, testowania i słuchania, w jaki sposób ludzie mylnie interpretują fakty, nawet jeśli mają je tuż przed oczami, pozwoliło mi zrozumieć, że przesadnie pesymistyczny obraz świata jest mocno utrwalony z powodu sposobu, w jaki funkcjonuje nasz mózg.

Iluzje optyczne i globalneSpójrz na dwie poziome linie poniżej. Która z nich jest dłuższa?

      Mogłeś już wcześniej widzieć ten rysunek. Dolna linia wydaje się dłuższa. Wiesz, że tak nie jest, ale pomimo to, nawet jeśli sam je zmierzysz i przekonasz się, że są równe, nadal wydaje ci się, że mają inną długość.

      Noszę okulary z odpowiednio dopasowanymi do wady wzroku soczewkami. Lecz gdy spoglądam na tę optyczną iluzję, nadal poddaję się jej, tak jak inni. Wynika to z faktu, że iluzje nie są przetwarzane w naszych oczach, ale w mózgu. Stanowią przykład powtarzalnej błędnej interpretacji nie związanej z indywidualnymi wadami wzroku. Skoro większość ludzi daje się zwieść, nie musisz czuć zażenowania. Zamiast tego możesz się zastanowić, jak działa ta iluzja?

      W podobny sposób można spojrzeć na wyniki ankiety i wyzbyć się wstydu. Powinniśmy raczej poczuć ciekawość. Jak działa ta „globalna iluzja”? Dlaczego mózgi tak wielu osób systematycznie błędnie interpretują sytuację na świecie?

      Ludzki mózg jest produktem milionów lat ewolucji. Zostaliśmy wyposażeni w instynkty, które pomogły naszym przodkom przetrwać w niewielkich grupach myśliwych i zbieraczy. Nasze mózgi często wyciągają pochopne wnioski bez większego zastanowienia, co kiedyś pomagało nam uniknąć bezpośredniego zagrożenia. Interesują nas plotki i dramatyczne historie, które w przeszłości stanowiły jedyne źródło wiadomości i przydatnych informacji. Lubimy cukier i tłuste potrawy, ponieważ kiedyś były źródłem życiodajnej energii, gdy brakowało jedzenia. Ludzie mają wiele instynktów, które tysiące lat temu były przydatne. Teraz jednak żyjemy w innym świecie.

      Nasze upodobanie do cukru i tłustych potraw prowadzi do otyłości – jednego z największych problemów zdrowotnych w dzisiejszych czasach. Musimy uczyć dzieci i siebie samych, by unikać słodyczy i chipsów. W ten sam sposób nasze sprawnie myślące mózgi i uwielbienie dla dramatu – czyli nasze dramatyczne instynkty – prowadzą do błędnych przekonań i przesadnie pesymistycznego obrazu świata.

      Proszę mnie źle nie zrozumieć. Nadal potrzebujemy tych instynktów, aby rozumieć świat i przetrwać dzień. Gdybyśmy przetwarzali każdy bodziec i analizowali racjonalnie każdą decyzję, normalne życie byłoby niemożliwe. Nie powinniśmy zupełnie rezygnować z cukru czy tłuszczu, ani też prosić chirurga o usunięcie części naszego mózgu odpowiedzialnego za odczuwanie emocji. Musimy jednak nauczyć się kontrolować przyjmowanie bodźców o charakterze dramatycznym. W przeciwnym wypadku nasz apetyt na wstrząsające historie może uniemożliwić nam dostrzeżenie prawdziwego obrazu świata i w ten sposób sprowadzić nas na manowce.

Idea factfulness i obraz świata oparty na faktach

      Książka ta jest moją ostatnią bitwą СКАЧАТЬ