Bałkany-terror kultury. Ivan Colovic

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ i ironiczna interwencja. Szerzące się plotki, dowcipy, parodie, anegdoty, a nawet piosenki oraz inne formy przede wszystkim demaskują, komentują, dają »nieoficjalną« interpretację oficjalnej rzeczywistości, relatywizują roszczenia partii i drwią ze wszechmocy totalitarnego państwa i jego przywódców”29.

      Myślę, że ten opis stosunków między codziennymi opowieściami i oficjalną rzeczywistością w krajach socjalistycznych jest trafny, nawet jeśli trzeba go uzupełnić uwagą, że również oficjalnie proponowany obraz socjalistycznej rzeczywistości najczęściej był przekazywany jako narracja. Bo władza komunistyczna także lubiła opowiadać baśnie, co – jak się wydaje – jest cechą każdej niedemokratycznej władzy, jakby między nią i baśnią istniał bliski związek. Znaczy to, że codzienne opowieści ludzi w krajach komunistycznych można określić nie tylko jako „odpowiedź człowieka na represyjny system społeczny” – jak amerykański folklorysta Alain Dandes opisał funkcję dowcipu politycznego w tych krajach30 – ale też jako reakcję na oficjalną baśń polityczną. Ludzie próbowali stawić opór symbolicznej przemocy, jaką były powszednie baśnie o dobrodziejstwach socjalizmu, o wielkich czynach wielkich wodzów i innych bohaterów czasów wojny oraz pokoju, i tak dalej, przekręcając je żartobliwie, uzupełniając, parodiując, przedstawiając ich bohaterów w śmiesznej sytuacji. Dzięki temu wyraźnie uwidaczniały się sztuczność i nieodparty komizm uroczystego i wzniosłego stylu propagandowej narracji.

      Co działo się z powszednią baśnią o polityce w byłych krajach socjalistycznych, kiedy reżim komunistyczny upadł, a kraje te weszły w tak zwany proces transformacji? Na podstawie tego, co piszą o tym Klaus Roth i Radost Ivanova31, można sądzić, że intensywność narracji istotnie się nie zmieniła. Nowością było to, że teraz te opowieści stały się, jak mówi Roth, częścią publicznego dyskursu, nadając barwność hasłom, sloganom, graffiti i innym przesłaniom, jakie pojawiły się na manifestacjach towarzyszących zmianom politycznym w tych krajach. Fakt, iż opowieści te utrzymały się także po upadku systemów komunistycznych, wskazuje jednocześnie, że były one nie tylko wymuszoną reakcją na polityczne represje, ale też rodzajem komunikacji werbalnej, typowej dla społeczeństw z przewagą struktury patriarchalnej32

      Конец ознакомительного фрагмента.

      Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

      Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

      Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

      1

      Maria Todorova, Bałkany wyobrażone, przeł. Piotr Szymor i Magdalena Budzińska, Wołowiec 2008.

      2

      Edward W. Said, Orientalizm, przeł. Witold Kalinowski, Warszawa 1991.

      3

      Terry Eagleton, cyt. za chorwackim przekładem Gordany V. Popović, Ideja kulture, Zagreb 2002, s. 51.

      4

      Pascal Bruckner, cyt. za bośniackim przekładem Dragana Kebeljicia, Sjeta demokratije, Sarajevo 1997, s. 123.

      5

      W jugosłowiańskiej konstytucji z roku 1971 Muzułmanie otrzymali status narodu, stąd oboczna pisownia Muzułmanie – naród, i muzułmanie – wyznawcy islamu (przyp. MP).

      6

      Więcej na ten temat zob. Ivan Čolović, Polityka symboli, przeł. Magdalena Petryńska, Kraków 2001, s. 51–60.

      7

      Więcej na ten temat zob. tamże, s. 132–133.

      8

      Petar II Petrović Njegoš (1813–1851) – władyka, duchowny i świecki władca Czarnogóry (od 1830), poeta romantyczny (przyp. MP).

      9

      Matija Bećković, Služba, Beograd 1990, s. 139.

      10

      Ulrih Bielefeld, cyt. za serbskim przekładem Drinki Gojković, Stranci, prijatelji ili neprijatelji, Beograd 1998, s. 297.

      11

      Hilandar – zbudowany pod koniec XII wieku przez Stefana Nemanję i jego syna Rastka (świętego Sawę) serbski monaster na górze Athos; cel religijno-patriotycznych pielgrzymek Serbów (przyp. MP).

      12

      Mowa o Milanie Milutinoviciu, prezydencie Serbii od grudnia 1997 do grudnia 2002 roku.

      13

      Slobodan Mileusnić, Manastiri kao medjaši srpskog duhovnog prostora, w pracy zbiorowej Geopolitička stvarnost Srba, Beograd 1997, s. 474–476.

      14

      W bitwie z Turkami na Kosowym Polu (15 czerwca, w dniu świętego Wita, 1389) wojska serbskie i bośniackie pod wodzą księcia Lazara poniosły klęskę, która zapoczątkowała trwającą ponad cztery wieki niewolę, ale powstrzymała dalszy najazd Turków; bitwa ta i jej bohaterowie stali się tematem poezji ludowej (przyp. MP).

      15

      Dževad Karahasan, Dosadna razmatranja, Zagreb 1997, s. 110–113.

      16

      Najzwięźlej tę ideę wyraził pewien profesor literatury: „Duchowy obszar narodu, w tym przypadku serbskiego, nie zależy – nie może zależeć – od granic państwowych, bo on istnieje i musi przetrwać nawet wtedy, kiedy państwo zginie albo upadnie, albo drastycznie się zmniejszy” (Dragan Nedeljković, Srpski duhovni prostor u nama, „Zbilja”, 31.12.1998).

      17

СКАЧАТЬ