Filozofia religii. Отсутствует

Чтение книги онлайн.

      Interpretacja (a możemy rozumieć w ten sposób, że odnosi się do jakiegoś poszczególnego bytu – założenie to upraszcza całą analizę, prowadzoną zresztą de re, a nie de dicto): α – a jest konieczne; β – a jest niemożliwe; γ – a jest możliwe; δ – a jest niekonieczne; κ – a jest aktualne (realne); λ – a nie jest aktualne (realne); ν – a jest konieczne lub niemożliwe; μ – a jest akcydentalne (niekoniecznie i niemożliwe). Przygodność można definiować przez δ lub przez μ (przyjmuję to drugie). Diagram (D) jest rozszerzeniem kwadratu logicznego dla modalności wyznaczonego przez punkty α, β, γ, δ.

      Zachodzą tutaj m.in. następujące prawa logiczne (nie wszystkie będą dalej wykorzystane):

      Zależności odwrotne do (j) i (k) nie zachodzą. (17j) powiada, że jeśli coś (w szczególności Bóg) jest bytem koniecznym, jest też bytem realnym. To, że nie zachodzi implikacja odwrotna do (17j), znaczy, że jeśli byt jest realny, nie musi być konieczny. W tomizmie przygodność identyfikuje się z niekoniecznością. Inna możliwość polega na określeniu przygodności przez niekonieczności i możliwości (nie-niemożliwości). Innymi słowy, byt przygodny to taki, które może istnieć, ale też może nie istnieć.

      Powyższe ustalenia jednak niewiele wnoszą do kwestii relacji zachodzącej pomiędzy bytami koniecznymi a bytami przygodnymi. Załóżmy, że a jest bytem realnym (aktualnym) i zarazem przygodnym. Znaczy to, że a istnieje, ale może nie istnieć. Diagram (D) bynajmniej nie rozstrzyga, czy a mogło kiedyś nie istnieć. W konsekwencji nie ma żadnej podstawy logicznej, aby twierdzić, że kiedyś nie było żadnego bytu przygodnego, ponieważ zależności ujęte w (17) nie wykluczają tego, że nie istnieje nieskończona sekwencja bytów przygodnych33. Nie ma też żadnej racji logicznej, aby utrzymywać, że dla istnienia bytu a niezbędne jest (stanowi warunek konieczny), aby istniał jakiś byt konieczny. Trzeba więc uciec się do jakichś dodatkowych założeń, które miałyby pociągać, że skoro a jest bytem realnym i przygodnym, musi istnieć byt b, taki, że gwarantuje istnienie pierwszego. Drogą ku temu może być np. wprowadzenie jakiejś konieczności metafizycznej. Leibniz i wielu innych filozofów, w szczególności tomiści, tak właśnie czynią. Często powołują się przy tym na zasadę racji dostatecznej34. Jednakże ta zasada nie jest tezą logiki czy metalogiki (por. Woleński 2016). Zwykle jest podawana jako pryncypium postulujące, że każdy byt ma rację swego istnienia. Na ogół dodaje się za Leibnizem, że owa racja ma być konieczna, ale to nie ma żadnego ugruntowania w zależnościach modalno-logicznych. Należy też zauważyć, iż (16c) jest wątpliwe, ponieważ słowo „kiedyś” jest dwuznaczne. Znaczy albo to, że dotyczy momentów w ramach sekwencji bytów przygodnych, lub też przed jej początkiem. Kwestia ta będzie rozpatrywana niżej.

      3.3. Kalām

      Argument kalām dotyczy właśnie czasowego początku Wszechświata35. Ma on następującą postać:

      Dla ugruntowania teizmu przyczyna, o której mowa w (18c), winna być utożsamiona z Bogiem. Dopóki fizycy i astronomowie przyjmowali, że Wszechświat jest nieskończony, a mogli tak twierdzić w oparciu o kosmologię wypływającą z mechaniki klasycznej, argumentacja kalām nie była specjalnie istotna poza teologią. СКАЧАТЬ