Название: Kobiety niepokorne
Автор: Отсутствует
Издательство: OSDW Azymut
Жанр: Социология
isbn: 978-83-7969-963-6
isbn:
Key words: Slavery, human trafficking, sexual violence, woman, colonialism.
Abstrakt. Niniejszy artykuł przybliża sylwetkę hinduskiej aktywistki Sunithy Krishan, która od 20 lat jest silnie zaangażowana w walkę z seksualnym niewolnictwem w Indiach. Przedstawia okoliczności, w jakich doszło do rozpoczęcia jej działalności, inicjatywy przez nią podejmowane oraz rezultaty działań. W skrótowej formie prezentuje opowieści, które zebrała Krishnan spotykając się z pokrzywdzonymi kobietami i dziećmi. Autorka podejmuje również próbę przedstawienia hinduskich modeli kobiecości i wykazania jaki mają one wpływ na obecną sytuację kobiet. Tekst oparty jest w dużej mierze na źródłach internetowych, artykułach publikowanych na portalach informacyjnych, wywiadach przeprowadzonych z Krishnan oraz zapisie konferencji z jej udziałem.
Słowa kluczowe: niewolnictwo, handel ludźmi, przemoc seksualna, kobieta, kolonializm.
Prostytucja i niewolnictwo to przestępcze procedery, o których trudno bez emocji dyskutować w XXI wieku, mając na uwadze fakt, że społeczeństwa na całym świecie przez tysiące lat nie potrafiły ich skutecznie wyeliminować. Liczba osób wyzyskiwanych, zmuszanych do pracy i prostytucji na całym świecie sięga obecnie 30 mln, z czego prawie połowa to kobiety, mężczyźni i dzieci zamieszkujący Indie. Tym samym razem z Mauretanią, Haiti, Katarem i Pakistanem znajdują się one w czołówce niechlubnych rankingów tworzonych przez organizacje zaangażowane w przeciwdziałania różnym formom wyzysku. Raport dotyczący zjawiska handlu ludźmi (human trafficking) w Indiach opublikowany przez Biuro Narodów Zjednoczonych do spraw Narkotyków i Przestępczości (UNODC)97 w 2013 roku dostarczył wielu niepokojących danych w tym zakresie. Mowa w nim o handlu organami, przymusowych małżeństwach, nielegalnych adopcjach. Dokument w znacznej mierze został poświęcony problemowi handlu dziećmi. Odbierane swoim rodzinom, którym to obiecuje się zapewnienie edukacji małoletnim w większych miastach, tak naprawdę są zmuszane do pracy w ciężkich warunkach za niewielkie wynagrodzenie. Dzieci wyrwane z domów są narażone na niebezpieczeństwo wykorzystywania fizycznego i molestowania seksualnego. Raport przedstawia też kwestię wykorzystywania kobiet i dzieci do celów seksualnych. Z przedstawionych danych wynika, że biznes kwitnie, dzielnice czerwonych latarni znajdują się na terenie całych Indii, a stręczyciele zawzięcie walczą o jeszcze zamożniejszych klientów. Wydaje się, że przestępcza działalność może nie mieć końca. A to i tak tylko część hinduskich problemów poruszonych w dokumencie.
Zjawisko seksualnego niewolnictwa dotyka przede wszystkim dziewczęta i kobiety. Fakt ten nie dziwi, patrząc na światowe tendecje związane z prostytucją. Nie inaczej sytuacja ma się w Indiach. Gdyby jednak przyjrzeć się dokładniej historii ewolucji społecznego statusu kobiety w tym rejonie Azji, można dojść do wniosku, że gdyby oparł się on wpływowi patriarchatu, być może proceder niewolnictwa nie miałby w ogóle miejsca, a na pewno nie przybierałby tak wielu różnych form i nie byłby zakrojony na szeroką skalę. Subhadra Mitra Channa napisała w swoim artykule o hinduskiej kobiecie, że „hinduistyczna mitologia i ideologia religijna zawsze uznawały siłę i energię kobiet śakti”98. Owa śakti to odnawiająca się i związana z płodnością siła wszechświata ucieleśniona przez kobiety. Ta sama autorka podaje, że „cywilizacja Harrapy, najstarsza wśród rozwijających się na subkontynencie indyjskim, była silnie matrycentryczna”99. Co więcej, w hinduskich eposach Ramajanie i Mahabharacie odnaleźć można mityczne kobiece postaci, które walczyły bezpośrednio, mieczem i dawały początek ważnym rodom. W Dewimahatmajanie, tekście z IV–V wieku naszej ery opisującym różne formy Bogini-Matki, mamy przedstawione waleczne boginie przewyższające siłą męskich bogów100. To one dostarczały symbolicznych wzorców społeczności indyjskiej. Jest to jednak tylko jeden z wizerunków kobiet, który pojawił się w tej kulturze.
Marzenna Jakubczak uważa, że można wskazać dwa główne modele kobiecości101. Podział ten odwzorowuje rozwój kultury hinduskiej, która była podatna na wiele zewnętrznych wpływów, co doprowadziło do tak skrajnych spojrzeń na kobietę. Wszak oba modele bazują na „założeniu o szczególnym związku kobiety z naturą, o ich istotowym, czy też esencjalnym, i funkcjonalnym podobieństwie”102. Wizja pierwsza, charakterystyczna dla autochtonicznych, przedwedyjskich, agrarnych kultur Indii, to ta, w której „natura postrzegana jest jako dynamiczna i kreatywna, samowystarczalna i niewyczerpana siła”103, a kobieta, dzięki swojej zdolności rozumienia rytmów natury i ich kontroli, staje się przydatna dla społeczności i zapewnia jej szacunek i wysoką pozycję społeczną104. Model drugi, stworzony w „silnie zmaskulinizowanej, patryfokalnej religii indoaryjskiej, która znalazła kontynuację w tradycji wedyjskiej”105, o którym Channa nie wspomina, odwołuje się do natury biernej, odtwórczej, zależnej, tym samym przedstawiając kobietę jako słabą, niezdolną do samodzielnej aktywności, wymagającą interwencji męskiej106.
Według Channy status społeczny107 hinduskiej kobiety pogorszył się w okresie panowania brytyjskiego na tych ziemiach i pośrednio wpłynął na jego obecny kształt108. Początkowo zorientowane nacjonalistycznie elity hinduskiego społeczeństwa (przedstawiciele wyższych kast), w odpowiedzi na doświadczenie kolonializmu stworzyły wizerunek kobiety, która jawiła się jako dumny symbol hinduskości, reprezentujący duchowe wartości Indii i zapewniający wyższość tego co hinduskie nad tym co materialne, pochodzące z Zachodu109. Z biegiem czasu Hindusi wpadli, całkiem nieświadomie, w pułapkę Brytyjczyków, przede wszystkim za sprawą narzuconych przez kolonizatorów nowych systemów własności ziemii skierowanych na prawa jednostki110.
Zastąpienie dotychczasowej wspólnoty dóbr przez indywidualne prawo własności w dużym stopniu zachwiało pozycją kobiet i ich prawami własności, boleśnie je ograniczając. W tradycyjnej społeczności wiejskiej każdy jej członek miał prawa użytkownika (dotyczyło to także kobiet), mógł sprawować kontrolę nad dobrami przyznanymi przez podział pracy i według norm kastowych. Indywidualne prawo własności było jednak postrzegane przez kolonizatorów jako całkowicie męskie i takie też przekonanie zapanowało wśród mieszkańców wsi. Odebranie kobietom tego własnościowego przywileju spowodowało, że stały się one zupełnie zależne od mężczyzn111.
Sytuacja ta zatem odpowiada drugiemu modelowi kobiecości. Jakubczak uważa, że choć współcześnie w Indiach jest to model dominujący, pamięć СКАЧАТЬ
97
98
S.M. Channa,
99
100
S.M. Channa,
101
M. Jakubczak,
102
M. Jakubczak,
103
104
105
106
107
Por. W. Pałubicki,
108
Zob. S.M. Channa.
109
Por. P. Chatterjee,
110
Por. M. Unithan-Kumara,
111
S.M. Channa,