Скрозь «Маладосць». Не самая сумная кніжка пра грошы, чорны шакалад, пісьменнікаў і літаратуру. Отсутствует

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ у раёне цяперашняга паштамта. На добры толк, трэба было б паставіць мемарыяльную дошку аднаму з першых паўстанцаў. Да таго ж, асоба гэта сама па сабе вельмі цікавая. Маці яго – Ганна Цюндзявіцкая, аўтарка кніжкі «Гаспадыня літоўская», якой захапляўся Караткевіч і якую я потым дапамог выдаць.

      Трэба сказаць, што свае архіўныя знаходкі я друкаваў таксама ў «Маладосці». Артыкул пра фонд 1135, напрыклад, упершыню абнародаваў творы беларускай паэзіі пачатку XVIII стагоддзя. Дамініка Рудніцкага, у прыватнасці, толькі знойдзеныя. Увогуле, самыя розныя творы. Заўсёды нешта пачыналася з «Маладосці»…

      – З прынесенага вамі ў «Маладосць» апошнім часам стварылася інтрыга не горшая, чым у аповесцях Караткевіча: ваш рукапіс твора пра Адама Гурыновіча рэдакцыя проста згубіла.

      – Так-так. Мне павінна было спаўняцца 75 гадоў, і з гэтай нагоды Раіса Баравікова папрасіла прынесці «што-небудзь, але каб толькі з таямніцай, у дэтэктыўным плане» – якраз як у Караткевіча. Я падумаў: «Што ж я магу прынесці ў рамантычна-ўзнёслым і адначасова прыгодніцкім плане?» І ўспомніў, што некалі ў Польшчы, у час першай сваёй замежнай навуковай камандзіроўкі мне ўдалося дабіцца таго, каб у беларускія рукі трапіў архіў Яніны Гурыновіч, пляменніцы Адама Гурыновіча. Аказалася, што сярод тых твораў былі вершы – і на польскай мове, і на беларускай, і на рускай. Усё гэта ўжо апублікавана, але заставаліся недрукаваныя лісты. Не самога Гурыновіча, а дзяўчат, якія пісалі да яго. Ён жа быў студэнтам з Пецярбурга, ды такім, па здымках відаць, досыць прывабным. Так у маё распараджэнне трапілі лісты дзвюх вельмі розных жанчын. Першая – Станіслава Пяткевіч, ідэйная асоба, марксістка, якая вырашыла ахвяраваць сваім юнацтвам дзеля вялікай мэты. Яна працавала дзесьці ў Вільні швачкай, лісты яе на польскай мове, сухія, скупыя. Другая – Ружа (ці Роза?) Швайніцкая, жанчына-агонь. Яе выразы ў лістах вобразныя, квяцістыя. Гэта Швайніцкая захаплялася вершамі Гурыновіча – ды і сама потым пачала пісаць.

      Лісты Гурыновіча да гэтых асобаў не вядомыя. А вось тое, што прыходзіла на рукі яму, у пляменніцы захавалася. Я пачаў думаць: што, калі змясціць гэтыя лісты, а да іх дадумаць, што мог пісаць Гурыновіч у адказ, – выкарыстоўваючы яго стыль? Гэта магла б быць драма. І я зрабіў сцэнарый для тэлефільма ці тэлеперадачы – не памятаю ўжо. Гэта прайшло, адбылося – і знікла: тады ж не было моды, каб аўтар атрымаў на памяць запіс праграмы. А ў мяне нават і тэксту не засталося. І калі Раіса Баравікова мне так сказала, я пачаў пісаць нанава. Трэба ж было менавіта ў гэты час звярнуцца да мяне Алесю Карлюкевічу – з просьбай узнавіць працу над «Літаратурнымі мясцінамі Беларусі». Так я пераключыў увагу – і п’еса выйшла з-пад майго кантролю.

      Дзеючыя асобы ў ёй – Адам Гурыновіч, маці яго, Станіслава Пяткевіч і Ружа Швайніцкая. У тых лістах і вершыкі нават былі: гэта ўсё дакументальнае… Але сапраўды – згублена ў рэдакцыі.

      То будзе ж некалі нават і вельмі цікава! Вы толькі сабе ўявіце: роля «Маладосці» ў вяртанні твора Мальдзіса…

СКАЧАТЬ