Japon Sanatı. James Jackson Jarves

Чтение книги онлайн.

СКАЧАТЬ gelenlerin, nakledilmeyen bir geçmişte kökeni kaybolan bu vahşi insanlarla fark edilebilir bir karışımı olmamıştır.

      Asya kıtasının en yakın yerine en fazla yüz seksen kilometre kadar uzak olmalarına rağmen yeni yerliler bağımsızlıklarını her zaman korudular. Bu uzun süreç boyunca diğer tüm dikkat çeken uluslar yükselip çökmüş, bazen tamamen yok olmuş ama çoğunlukla yabancı hanedanlar ve düşman hiziplerce ele geçirilip yeniden şekillendirilmişlerdir. Tecrit edilmiş konumları bu ulusal uzun ömürlülüğe şüphesiz ki yardımcı olmuştur, ayrıca sırf onlardan ayrı yaşamak zorunda kaldıkları için kendilerini diğer ırklardan üstün görmek isteyenlere bir süreliğine güçlü bir bireysellik kazandıran bu kayıtsız gururu güçlendirmiştir. Ancak bu durum, nihayetinde bireysel ailelerde olduğu gibi güçlerini zayıflatır ve onları eşit güçler arasındaki etkin rekabete maruz kalan halkların çok gerisinde bırakır. Japonların politikasında, ahlaksız komşularla sınırsız cinsel ilişkiye girmenin riskleri öngörülür. Aynı zamanda sanatlarının ve fikirlerinin özgürce kabul edilmesiyle elde edilecek sağlam avantajları da algılayan kurnaz bir sağduyu vardı. Roma Katolik kilisesinin zorla din değiştirtme baskısı, kurumlarının özerkliğini tehdit etmeye başladığında yabancı uluslarla ilişkilerini derhal kesen devlet, İspanya’da “Kutsal Engizisyon” ve tebaasının yaygın bağnazlığı tarafından desteklenmesine rağmen egemenliğinde yükselen Protestanlığı damgalamakta olan II. Philip’e kıyasla daha acımasızdı ve bu inancı yok etmede çok daha etkiliydi.

      Bu şiddetin yanı sıra Japonya’nın hem kurumlarını hem de iç refahını korumadaki başarısının, inancını korurken gücünü feda edip halkını mahveden İspanya’nın dostane ancak daha dar bir politikasının sonuçlarına tezat teşkil eden geçerli bir sebebi vardı. Japonya’nın amacı inanç değil, hükümete itaat birliği sağlamaktı; tüm inançları sivil rehberliğe ve kanun önünde eşitliğe tabi tutarken bu koşulları kabul etmeyenleri bastırmaktı. Katoliklik, bin beş yüz yıl önce Budizmde olduğu gibi ilk başta misafirperver bir şekilde karşılandı. İmparatorluk hanedanının varlığını, üstün gücün kurulduğu ilkeleri ve sivil hükümetin bütün temelini tehlikeye atan iddialar ortaya koymasaydı yeni topraklarda da güç kazanabilirdi. Papa’nın yanılmaz rehberliğindeki Katoliklik, muhaliflere rakip bir inanca ya da kurala karşı kendini korumanın yegâne yolu olarak, kendisinin bütünüyle kabulü ve bunun sonucunda önceki tüm fikirlerin altüst edilmesi ya da kendi imhası dışında hiçbir seçenek bırakmaz. Japonlar, Katolikliği ülkenin yüce yasası önündeki dini eşitlik görüşleriyle bağdaştırmanın yolu olmadığı için ikinci alternatifi seçti. Bunun biraz tuhaf olduğu ve Papalığın temel ilkeleriyle kökten çeliştiği doğrudur. Bununla birlikte Mikadoların, Papa ve Katolikler gibi kendi tuhaf iddialarına ve fikirlerine sahip olma hakkı vardı. Asıl mesele, münhasır ilahi otoriteye ve insanların ruhları ve bedenleri üzerindeki iktidara sahip iki hak sahibinin, sözde hakikat ve otorite tekellerinden çıkarılan temel çıkarımlarda çelişkili bir şekilde farklılık göstererek uyum içinde yan yana yaşamasının nasıl sağlanacağıydı. Ancak kendi topraklarının mutlak mülkiyetine sahip olan Japonlar, kısa süreli tartışmalardan ve tereddütlerden sonra, bu metafizik düğümü iki taraf için de tatmin edici bir şekilde çözemeyip kendi lehlerine uygun şekilde kılıçla kestiler.

      Tartışma açısından bakıldığında, kendi adlarına hareket eden Mikadolar veya Şogunlar haklıydı. Hanedanlarının Papalığa göre sekiz yüzyıldan fazla bir süre öncesine uzanmasının yanı sıra kendileri ve halk, onların doğrudan Japonya’nın tanrılarının soyundan geldiklerine inanıyorlardı. Gerçekten de tanrıların ve imparatorların soy kütüğü tek ve ayrılmazdı. Dolayısıyla Japonların gözünde Mikadoların yüce yönetim hakkı, Roma Katoliklerinin tanrılarının geçici temsilcilerinden ibaret olan Papalar gibi mutlaktı. Japon politikasının sebeplerini sayarken, duruma hem onların hem de rakiplerinin bakış açısından bakmalıyız. Her iki tarafın da ilahi bir haktan bahsettiği bu durumda Mikadolar açık bir şekilde Papaların önündeydi. Ayrıca güçleri ve nüfuzları için daha kesin olan şey, tebaalarının sivil yöneticilere duyduğu sadakatin, onların tanrılarına bağlılıkları ve çeşitli tanrılara inançlarıyla ayrılmaz bir şekilde ilgili olmasıydı. Böylelikle yöneticilerinin kişilikleri, kadiri mutlaklığın sembolleri olarak kabul edilecek ve ibadet edilecek kadar kutsal hale geldi. Papalarda olduğu gibi gücün ve düşüncenin bu mutlak yanılmazlığı, sabit ritüelleri, dini inancın şartlarını veya bağnazların zihni esir etmeye çabaladıkları inanç ve maddi varsayımlarla ilgili herhangi bir donanımı tayin etme girişimi olmadan her iki tarafta da kabul edildi. Dolayısıyla Japonlar, din ve onun usulleriyle ilgili isteklerine serbestçe inanıp onu uygulayabilirlerdi ve nitekim öyle de yaptılar. Roma’nın aksine tüm inançlar esasen özgürdü. Mikado, tüm inançların üzerindeydi. Japonya’daki çeşitli mezheplerin ayrıcalıklarını ve işlevlerini karşılıklı uyum içinde uyguladıkları özgürlük, kitabın ilerleyen bölümlerinde görülecektir. Devlete gelince, o da tarafsız bir yönetim sürdürdü. Şogunlar kişisel olarak Budizm öğretisini tercih etmiş olsalar da Mikadolar, asıl ibadet biçimleri olan Şintoizm ayinlerine inatla sarıldılar. Böylece öğretiler söz konusu olduğunda hükümetin kendisi barışçıl sularda yelken açtı ve insanlar hem cömert hem de mutlu oldu.

      Japon din adamları, Katoliklerin yaptığı gibi vaftiz, evlilik, cenaze törenleri veya akraba ayinleri üzerinde tartışılmaz bir tekel kuramazlardı. Dolayısıyla insanlar, günahkârlık ve gelecekte lanetlenme korkusuyla bedenlerini ve ruhlarını rahiplerin kölesi haline getirmediler ve sivil yetkililer emirlerini tehlikeye atmadı. Dini iktidarlar, kalabalıklar üzerindeki etkilerini sürdürmeleri için devletin koruyucu tüzüklerine ve kurallarına uymalıdır, zira devletin başındaki kişi zaten tanrının kendisi değil midir? Ya sınırsız güç elde etmek için incelikli bir araç ya da tüm dogma veya ayinlerin üzerinde yüce bir otorite altında ibadet özgürlüğüne izin veren yararlı bir araç olarak görülen bu Japon karakteri, son derece etkili ve basittir. Vicdan özgürlüğünü korumak için değil ama bunu bir Hildebrand çağının zalimce yorumlamalarıyla sınırlamak ve sivil iktidarı köleliğin en düşük derinliklerine indirmek için “yanılmazlık” iddiasıyla eşit derecede her şeye gücü yeten bir otoriteye ulaşmak adına, bu on dokuzuncu yüzyılın beyhude çabasıyla sona eren Katolik inancının ayrıntılı mistisizmiyle son derece benzerlik gösterir.

      Tossi-Toku. Treasury of Japanese and Chinese Celebrated Drawings’ten alınmıştır.

      Hem diğer insanların tecrübelerinden hem de ülkelerinde din değiştirenlerin taleplerinden, hiçbir çıkar veya haz yanıltmacası tarafından aldatılmamış olan Katolikliğin saldırgan yapısını bilen Japonya, Avrupa fikirlerinin gelişmesi sürecine kadar, yöneticileri yapay engellerini kaldırmaya ve Aryan inançlarını ve medeniyetlerini kendi inançlarıyla rekabet etmek ve değiştirmek için kabul edeceklerine ikna olana kadar izolasyonunu sürdürdü. Nihayet Avrupai fikirlerin gelişme gösterdiği dönemde yöneticiler, yapay engellerini yıkmaya ve Aryan inançlarını ve medeniyetlerini kendilerininkilerle rekabet etmek ve değiştirmek üzere benimseyebileceklerine ikna oldular. Japonya, kendi kendini koruma sisteminde birkaç yüzyıl boyunca tutarlı davrandı. Ayrıca Avrupa maceraperestliğinin yıkıcı ruhunun ticaret veya din kisvesi altında aydınlanmış kamu hukukunun sağlıklı kısıtlamaları ve uluslararası görev ve haklara ilişkin daha sağlam görüşlerin altında gizlendiğine ikna olmadan önce bu korumacılıktan hiç ödün vermedi. Yabancı medeniyetlere güvenli bir şekilde uyum sağlama zamanının geldiğine inandığındaysa bunu son sürat gerçekleştirmiştir. Yeni alışkanlıkları ve fikirleri deneyimleyerek yaşamayı ya da ölmeyi seçip eskiden son derece teyakkuza geçtiği radikal СКАЧАТЬ