Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Aydın Şeyh Safvet (Yetkin) Efendi. Zekeriya Akman

Чтение книги онлайн.

      Osmanlı’nın son dönemindeki dinî kurumlarla ilgili çalışmalar yaptığımızda, buralarda görev yapmış olan Safvet Efendi’nin ilmî ve siyasi kişiliği dikkatimizi çekmiş ve kendisi ile ilgili bir çalışma yapma fikri bizde hasıl olmuştu. Uzun yıllar, Şeyh Safvet ile ilgili bilgi ve belgeleri arşivlerde tespit ederek toplayıp, çalışmamızın kaynaklarını oluşturduk. Nitekim 2009 yılında yayımlamış olduğumuz, “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Bir Üst Kurum Dâru’l-Hikmeti’l-İslâmiye” isimli kitabımızın bir bölümünde Safvet Yetkin’in, hayatıyla ilgili kısa bir şekilde bilgi vermiştik. Zira Safvet Yetkin’i uzun bir şekilde anlatmak, o gün için kitabımızın asıl konusu olmadığından, diğer bir çalışmada bunu yapmayı planladık. Bu tarihlerde kendisiyle ilgili belge ve kayıtları tutarak Safvet Yetkin hakkında daha detaylı bir çalışmayı, ileriki tarihlerde yapmayı planlamıştık.

      Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk döneminde yaşamış ve çeşitli görevlerde bulunmuş olan Safvet Yetkin’in hayatı, görev yaptığı kurumlardaki faaliyetleri ve kendisinin ilmî kişiliği hakkında bilgiler vermeyi amaçladığımız bu çalışmamızda; Osmanlı Mebusan Meclisi, Meclis-i Meşâyih, Tetkik-i Mesâhif-i Şerife ve Müellefat-ı Şer’iyye Meclisi, Dâru’l-Hikmeti’l-İslâmiye ve TBMM’de önemli faaliyetlerde bulunan bu şahsiyeti, bir tarihçi bakış açısıyla değerlendirip tanıtmaya çalıştık.

      Bu çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Safvet Yetkin’in hayatını bütün yönleriyle inceleyerek, yaşamındaki önemli olayları kronolojik olarak anlatmaya çalıştık. Doğumundan ölümüne kadarki süreçte, yaşamının dikkate değer noktalarını, çeşitli arşivlerden edindiğimiz bilgilerden yola çıkarak aktarmaya çalıştık.

      İkinci bölümde ise, Safvet Yetkin’in görev yaptığı önemli kurumları kısaca tanıtarak, bu kurumlardaki çalışmalarını ayrıntılı bir şekilde ele almaya gayret ettik. Çalıştığı kurumlarda yapmış olduğu görevleri detaylı bir şekilde ele alarak okuyuculara aktarmaya çalıştık.

      Üçüncü bölümde ise, Yetkin’in ilmî kişiliği hakkında bilgi vermeyi amaçladık. Kendisinin telif ve tercüme ettiği kitaplar hakkında bilgilerin yer aldığı bu bölümde, Yetkin’in yazdığı makaleler, başyazarlığını yaptığı Tasavvuf dergisi ve İzmirli İsmail Hakkı’yla giriştiği tartışmayı belgeler ışığında aktarmaya çalıştık.

      Safvet Yetkin, Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne geçiş döneminin önemli isimlerinden biridir. Özellikle dinî hususlardaki görüşlerinde meydana gelen değişimler, kendi döneminde yaşanan değişimlerin âdeta bir yansıması niteliğindedir. Kanaatimizce, bu şahsiyeti anlamak, ülkenin o dönemdeki ahvalini kavrayabilmek için oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu yüzden, Safvet Yetkin hakkında sadece biyografik bir çalışma yapmanın, kendisinin önemini tam olarak anlatabilmeye yeterli olmayacağını düşündük. Literatürde de Yetkin ile ilgili detaylı arşiv çalışmaları yaparak, onu her yönüyle anlatan bir çalışmaya ihtiyaç olduğunu düşündüğümüz için, yaptığımız bu çalışmanın; dönemin siyasi, fikrî ve ilmî yapısının anlaşılması hususunda katkı sunacağı kanaatindeyiz.

      Son olarak, bu çalışma nedeniyle yeterli zaman ayıramadığım çocuklarım ve her zaman desteğini gördüğüm değerli eşime müteşekkirim. Bütün çabalara rağmen çalışmamızda görülebilecek kusur ve hataların şahsımızdan kaynaklandığını itirafla beraber, affedilmesini temenni ederiz.

      KISALTMALAR

      BOA Başbakanlık Osmanlı Arşivleri

      DUİT Dosya Usulü İradeler Tasnifi

      İA İslam Ansiklopedisi

      TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi

      TCTA Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi

      TDV Türkiye Diyanet Vakfı

      a.g.e.

      Adı Geçen Eser

      a.g.m.

      Adı Geçen Makale

      a.g.md.

      Adı Geçen Madde

      a.g.tz.

      Adı Geçen Tez

      Bkz. Bakınız

      c. Cilt

      Der. Derleyen

      Ed. Editör

      h. Hicri

      Haz. Hazırlayan

      s. Sahife

      S. Sayı

      Trc. Tercüme

      GİRİŞ

      Kaynaklar ve Araştırmaların Değerlendirilmesi

      Faydalanılan Kaynaklar

      Çalışmamızda öncelikle Safvet Yetkin’le ilgili arşiv kaynaklarından faydalandık. Bu çerçevede; Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Meşihat Arşivi’nin sicil-i ahvâl dairesindeki Safvet Yetkin dosyası, T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı Arşivi, T.C. Emekli Sandığı Arşivi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Arşivleri, çalışmamız için temel kaynaklar olmuşlardır.

      Bu çalışmamızda ayrıca, Safvet Yetkin’in görev yaptığı, Osmanlı Mebusan Meclisi, Meclis-i Meşâyih, Tetkik-i Mesâhif-i Şerife ve Müellefat-ı Şer’iyye Meclisi, Dâru’l-Hikmeti’l-İslâmiye ve TBMM gibi kurumların arşiv kayıtları ve kendisinin buralarda yapmış olduğu faaliyetler, kitabımızın bir diğer önemli kaynağını teşkil etmiştir.

      Çalışmamızda ayrıca kullandığımız diğer bir kısım temel veriler; Safvet Yetkin’in faaliyetlerini içeren Osmanlı Mebusan Meclisi ve TBMM Zabıt Cerideleri araştırılarak edinilmiştir. Konumuzla ilgili olan verileri edinebilmek için I., II. ve III. Dönem Osmanlı Mebusan Meclisi ve II. Dönem TBMM’de yer alan yüzlerce zabıt ceridesi incelenmiş ve Yetkin’in; konuşma, takrir verme, kanun teklifi verme, itiraz etme, kanun tekliflerine kabul veya ret oyu verme gibi faaliyetlerinin yer aldığı yüzlerce zabıt ceridesinden faydalanılmıştır.

      Bunların yanı sıra, Safvet Yetkin ile ilgili günümüze kadar tespit edebildiğimiz çalışmalar da araştırılarak değerlendirilmiş ve ihtiyaç hissedilen yönleriyle kitabımızda, bunlardan kaynak olarak faydalanılmıştır.

      Bu doğrultuda, kitabımızda Safvet Yetkin’in yaşamış olduğu dönemde ülkedeki genel siyasi ve sosyal duruma dair bilgi veren ve görev yaptığı kurumları tanıtan çalışmalardan da faydalandık. Kendisinin buralardaki faaliyetleri ile ilgili konularda ise yaptığımız araştırmaların sonucunda, güvenilir olduğunu düşündüğümüz kaynaklardan; Yetkin’in doğrudan kendisi ile ilgili olan ve hakkında yapılan çalışmalardan da ayrıca faydalandık.

      Safvet Yetkin Hakkında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi

      Safvet Yetkin, Osmanlı Devleti’nin son döneminde ve Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk döneminde önemli görevler üstlenmiş ve dikkat çeken çalışmalar yapmış bir şahsiyet olmasına rağmen, kendisi ile alakalı çok sayıda çalışma yapılmamıştır. Direkt olarak Safvet Yetkin’i konu alan tek eser; Ulaş Salih Özdemir’in Şeyh Safvet Efendi 1 isimli çalışmasıdır. Bu eser haricinde Yetkin’i doğrudan inceleyen başka bir çalışma tespit edemedik. Ancak, yapılmış olan birtakım çalışmaların bazı bölümlerinde СКАЧАТЬ