Rüstəm Behrudinin özü haqqında bilmədikləri. Коллектив авторов

Чтение книги онлайн.

      80-ci illərdə ədəbiyyata gəlmiş istedadlı şair, geniş dü-şüncə və böyük fikir adamı Rüstəm Behrudi fəlsəfi, publi-sistik yazıları, həmçinin, mənəviyyatımıza nur çiləyən şeir-ləri ilə oxucusunun qəlbini çoxdan fəth etmişdir.

      Rüstəm Hidayət oğlu Behrudi 1957-ci ilin sentyabrın 12-də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ordubad rayonu-nun Behrud kəndində ziyalı ailəsində dünyaya göz açmış-dır. Rüstəm doqquz uşaqdan ibarət olan böyük bir ailənin ilk övladıdır. Atası Alməmmədov Hidayət Həsən oğlu bö-yük ailəsini dolandırmaq üçün kənd məktəbində azərbay-can dili və ədəbiyyatı müəllimi işləməklə bərabər dülgərlik edirdi.

      Şair ilk təhsilini 1964-1973-ci illərdə doğma kəndində almış, 9 və 10-cu sinifləri isə qonşu kənd olan Biləv kənd or-ta məktəbində oxumuşdur. Gilan çayının sahilində, göz ox-şayan mənzərə, dağlar qoynunda uşaqlığını keçirən şairin təfəkkürünün inkişaf etməsində, eyni zamanda babasının nağılları, həyati hekayələri, repressiya qurbanları haqqında söhbətləri böyük rol oynamışdır. Kiçik yaşlarından Rüstəm türk dünyasının möhtəşəmliyini dədə adlandırdığı babası Həsən kişinin dəyirmanında, çax-çax sədası altında elə onun söhbətlərindən anlayıb, sevdi. Bu haqda şair dəfələrlə öz xatirələrində qeyd edir.

      Orta məktəbi bitirdikdən sonra şair əvvəlcə Baramaçı-lıq fabrikində usta, kolxozda fəhlə, Naxçıvan şəhərində ti-kinti idarəsində fəhlə işləmiş, 1974-cü ildə isə sənədlərini Naxçıvan Dövlət İnstitutuna təqdim edərək Tarix-ədəbiy-yat fakültəsinə qəbul olunmuşdur. Birinci kursda oxuyar-kən “Yeni Ordubad” qəzetində ilk şeiri, “Şərq qapısı” qaze-tində isə ikinci şeiri dərc olunmuşdur. 1980-ci ilin əvvəllə-rində “Ulduz” və “Azərbaycan” jurnalında, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində dərc olunan şeirləri onu böyük oxucu kütləsinə tanıtmışdır. Tələbəlik illərindən istedadlı qələm sahibi kimi tanınan şair İnstitutu bitirdikdən sonra təyinatla 1979-cu ildə Kələki və Unus kəndlərinə ədəbiyyat müəllimi kimi göndərilmiş və 7 il bu məktəblərdə müəllim vəzifəsin-də çalışmışdı. Şairin sevə-sevə söz açdığı pedaqoji fəaliyyəti məhz bu məktəblərlə bağlı olmuşdu. Sonralar isə o, Ordu-bad tarix-diyarşünaslıq muzeyində elmi işçi vəzifəsində ça-lışmışdır.

      Azad düşüncə, fərqli təfəkkürə, türkçülük ideyalarına görə şair hələ tələbəlik illərindən müvafiq orqanlar tərəfin-dən nəzarətə götürülmüşdü. İnstitutda həmfikir olduğu tə-ləbələri bir araya toplayıb yaratdığı “Azadlıq” tələbə təşki-latında türkçülük və azərbaycançılıq ideyalarına görə Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin təqiblərinə məruz qalmış, dəfə-lərlə sorğu-suala çəkilmişdi. Lakin heç bir təzyiq şairi öz amalından, ideyalarını təbliğ etməkdən çəkindirə bilmə-miş, əksinə, daha da türk olduğu qədər türk olmayana da təsir edəcək qüdrətində olan sənət əsərləri yaratmağa ruh-landırmışdı. 1984-cü ilin bir payız günü özü qeyd etdiyi ki-mi, qatarın sonuncu vaqonunda Bakıya gəlmiş və burada qalmağı qərarlaşdırmışdı.

      Bütün həyatı keşməkeşlər içində keçən şairə qohumlar-dan kənar, kimsəsiz bir şəhərdə yaşamaq heç də asan olma-mışdı. Burada o, Sabir Rüstəmxanlı, Əjdər Xanbabayevin köməkliyi ilə işə düzəldi. Şair ilk vaxtlar, “Yazıçı” nəşriy-yatında gecə qarovulçu, gündüzlər fəhlə kimi (maaddi ehti-yac üzündən nəşriyyatda çap olunan kitabları maşınlara yükləyib lazımi ünvana çatdıraraq boşaldırmış), sonralar isə bu nəşriyyatda redaktor oldu. Sabir Rüstəmxanlı ilə “Azərbaycan” qəzetini bərpa etdi. O vaxtlar Azərnəşrin di-rektoru olan mərhum Əjdər Xanbabayev onun həyatında xüsusi rol oynadı. Uşaqlıqdan Ə. Elçibəylə dostluğu, Xudu Məmmədovla, Azad Mirzəcanzadə ilə, Mirəli Seyidovla, Zi-ya Bünyadovla tanışlığı şairin vətənpərvərlik notları ilə köklənmiş ruhunda işıqlı bir dünya açdı. 80-ci illərin so-nunda Allah vergisi olaraq ilahi ilhamla söylənən şeirləri dillər əzbəri oldu. Azərbaycanın üstünü qara buludlar alar-kən azad fikirli, sərbəst düşüncəli şair vətənin istiqlalı üçün qeyrət kəmərini qurşayan öncüllərdən biri oldu. Azərbay-canda ilk mitinqə rəhbərlik etdi. 1988-ci il fevralın 19-u Azadlıq meydanında özünü tək şair deyil, həm də istedadlı siyasətçi, ideoloq kimi təsdiqlədi. Rüstəm Behrudinin bü-tün həyatı ədəbi fəaliyyəti kimi təlatümlər içində keçmişdir. Antisovet, Turançı, türkçü damğaları vurulan şair təqiblərə məruz qalmış, 1989-cu ildə çap olunmuş, “Şaman duadı” kitabı çapdan sonra qadağan olunmuşdu. Kitab Türkiyədə nəşr olunandan sonra Azərbaycanda nəşr olunmuşdur. Rus ordusu Azərbaycana girən günü Bakının komendantı döv-lət televiziyası ilə ilk çıxışında şairə millətçilik damğası vu-raraq həbs olunmasını tələb etdi. Səhərisi Rüstəm Behrudi həbs olundu.

      Onun yaratdığı əsərlər 80-ci, 90-cı illər Azərbaycan mil-li düşüncə tərzinin formalaşmasında xüsusi rol oynadı. “Sa-lam, dar ağacı” şeiri vətən sərhəddinin hüdudlarını aşıb bü-tün türkdilli xalqların azadlıq marşı səviyyəsinə yüksəldi.

      Türk dünyasının möhtəşəmliyi, bu dünya içindəki yük-sək dəyəri və əyilməz xalqın gerçək dünyagörüşünün tə-məlini özündə əks etdirən bu şeir əsrlər keçsə də Rüstəm Behrudinin tək Azərbaycanın, Türkiyənin deyil, Böyük Tu-ran şairi olduğunu təsdiqləyəcək. Bundan başqa “Şaman duası”, “Boz qurd”, “Vətən”, “And olsun”, “Ata dili” və s. kimi şeirləri eyni səviyyədə şairin oxucu kütləsi arasında populyarlığını artırdı. Bütün bu şeirlər bir-biri ilə sıx bağlı-dır və onların hamısında aparıcı xətti vətənpərvərlik möv-zusu təşkil edir. Lakin eyni mövzu təzadlı rəmzlər siste-mindən uğurla istifadə olunmaqla fərqli rakurslardan araş-dırılır ki, bu da şairin böyük ustalığına dəlalət edir.

      1986-cı ildə “Yaddaşlara yazın” adlı ilk şeir kitabı “Ya-zıçı” nəşriyyatında çap olundu. Sonralar şairin 14 kitabı həm Azərbaycanda, həm də xarici ölkələrdə nəşr olunaraq işıq üzü gördü.

      1989-cu ildə “Şaman duası” kitabı “Yazıçı” və Ankara-da “Ural-Altay dərnəyi” nəşriyyatlarında çap olundu. 1992-ci ildə “Salam, dar ağacı” “Gənclik” nəşriyyatında, 1993-cü ildə “Tənhalıqda ölüm qorxusu yoxdu” Ankarada “Ural-Altay dərnəyi” nəşriyyatında, 1996-cı ildə “Bitəcək hər şey bitməlidi” “Atilla” nəşriyyatında, 1997-ci ildə “İblis mələk-dən gözəldi” “Dünya” nəşriyyatında, 1999-cu ildə “Yer üzü görüş yeridi” “Atilla” nəşriyyatında, 2003-cü ildə “Din sev-dim din üstünə” “Orxan” nəşriyyatında, 2007-ci ildə 2 kita-bı: “Göz yaşlarından baxan Allah”, “Salam, dar ağacı” və 2012-ci ildə yenə 2 kitabı: “Yeddi rəng bir rəngdi daha”, “Qanlı kölgə” “Azərnəşrdə”, “Bir dəli ayrılıq kimi” “Qa-nun” nəşriyyatında, “Salam dar ağacı” yeni variantda An-karada çap olundu, onun şeirlərindən seçmələr bu günlərdə “Görən niyə susub Allah” adı ilə Almaniyada alman dilin-də işıq üzü görüb.

      Rusiyanın paytaxtı Moskva şəhərində A.Axundovanın tərcüməsində şeir kitabı çapa hazırlanır. Son 2 ildə Tehran-da 2 kitabı işıq üzü gördü.

      Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin Mədəniyyət Aka-demiyasının fəxri üzvü, “Türk Dünyası Uluslararası” şeir festivalının böyük ödülün (qızıl mükafatın) sahibi, Azər-baycanın bütövlüyü uğrunda “Qızıl qılınc” mükafatçısı R.Behrudinin şeirləri əsasında hazırlanmış tamaşa 1989-cu ildə Rusiyanın Leninqrad (indiki Sankt-Peterburq) şəhərin-də keçirilən Beynəlxalq folklor festivalının qalibi oldu. Rüs-təm Behrudinin şeirləri Dünya şeir antologiyalarında al-man, rus, fars, fransız, ingilis dillərinə tərcümə olunmuş-dur. 3 cildli Azərbaycan Antologiyasında Rüstəm Behrudi-nin müxtəlif şeirləri rus dilində dərc olunmuşdu. Şeirləri dərsliklərə salınmışdır.

      Şairin illər boyu yazdığı yüksək dinamikaya, gözəl yazı СКАЧАТЬ